Ik lees jouw reactie een beetje als bijna hetzelfde als wat ik zeg.
[...]
En wat is hier dan de zware verdenking bij de onschuldigen? Het is niet omdat je een app gebruikt die ook gebruikt wordt door criminelen, dat jij ook opeens verdacht bent hiervan.
Niet. Het is collateral. Het draait in het kader van het proportionaliteitsbeginsel om de vraag hoeveel collateral acceptabel is. Dat begint misschien wel met de vraag hoe dat in andere situaties is. Collateral is er vaker. Als iemands bedrijfspand wordt geobserveerd dan worden er ook weinig tot veel bewegingen van onschuldigen vastgelegd waarmee mogelijk een min of meer compleet beeld van een aspect van iemands leven ( -> het criterium of er wel of geen sprake is van meer dan geringe inbreuk op iemands privéleven). Hetzelfde geldt voor infiltreren in een criminele organisatie kan mogelijk ook leiden tot misleiding en inbreuk op privéleven van onschuldige omstanders. Het tappen van een verdachte betekent dat ook gesprekken met onschuldigen gehoord en vastgelegd worden. En zo zijn er genoeg voorbeelden verder te bedenken.
Nu zijn er in deze discussie twee aspecten van belang. Het juridische, daar kunnen we kort over zijn. Het OM probeert hier proportioneel in te handelen en daar gaat de rechter meestal in mee. Als de rechter het er niet mee eens is dan kan dat nog wel eens gevolgen hebben. Met in het uiterste geval niet-ontvankelijk verklaring, de ergste "straf" voor het OM. In die zin is er ook een externe rem voor het OM om hele rare dingen te doen.
Dan het ethische aspect. Vind jij het acceptabel dat er collateral is? Of is het niet ok als een Taghi geschaduwd wordt als die in Nederland is, dat een Holleeder getapt wordt, dat de Hakkelaar gevolgd wordt, omdat daar mogelijk ook onschuldigen door geraakt worden en hiermee in hun privacy worden aangetast? Ik geloof dat je opsporing van de zware criminaliteit dan wel kunt oprollen. Zware criminaliteit is altijd vermengd geweest met de bovenwereld, onschuldige mensen, dus is het bijna niet uit te sluiten dat er altijd enige mate van collateral is.
Dan gaat het weer om de strafvorderings basisprincipes van subsidiariteit en proportionaliteit: is dit de minst zware mogelijkheid om te komen tot echte waarheidsvinding (subsidiariteit) en staat het middel en de gevolgen in verhouding tot het resultaat (proportionaliteit)? Ik richt mij nu op proportionaliteit, dat lijkt mij meer een discussie dan subsidiariteit. Collateral betreft imho ook meer proportionaliteit. Het gaat natuurlijk ook om het soort collateral. Hoe erg het inzicht in iemands persoonlijke levenssfeer is, er zijn natuurlijk ergere dingen: overlijden, zwaar gewond raken, nergens meer een baan kunnen krijgen. Ook zijn er natuurlijk minder erge vormen; een half uur op de weg stil staan door een actie, schrikken of wat dan ook. Laten we vaststellen dat het inzicht in iemands persoonlijke levenssfeer een niet te verwaarlozen collateral is. Is het in sommige gevallen een acceptabele collateral? Ik vind van wel omdat je anders niet aan opsporing mee toe kan komen, zoals eerder beschreven in mijn betoog. Uiteraard gaat het hier om de verhouding. Je gaat niet van je hele bevolking de WA-geschiedenis naar binnen trekken om 3 supermarktdieven te vervolgen.
Signal infiltreren lijkt mij vooralsnog niet totaal niet opportuun. Je weet op voorhand dat je zeer waarschijnlijk 95-99% van de gebruikers onschuldige burgers flink gaat benadelen voor een heel klein deel van de gebruikers die zware criminaliteit pleegt. Dan tellen ook variabelen mee dat je Signal gewoon gratis op werelds grootste app-markt kunt downloaden. Je ziet het op veel plekken terug komen op internet als hét alternatief voor Whatsapp. Dat maakt de kans dat een zeer groot deel van de gebruikers zwaar crimineel is significant kleiner is. Dat in combinatie met zeer waarschijnlijk een gebrek aan aanwijzingen maakt het niet haalbaar en ook niet wenselijk om te infiltreren. Encrochat & co heeft andere verhoudingen, zoals aangehaald door @
Arnoud Engelfriet. Daarnaast is het aanschaffen van een dergelijk toestel, die doorgaans maar op een of enkele plekken te verkrijgen zijn, zeer duur zijn, een duur abonnement vereisen en zoals in dit geval niet eens kan bellen, natuurlijk wel bijzonder, dat is een aanwijzing. Want op een gewoon consumententoestel is er qua communicatie meer dan genoeg mogelijk om dat privé en beschermd te doen.
In het kort (mijn mening uiteraard): is het proportioneel om een dienst te infiltreren waar 95-99% procent of meer onschuldige mensen zijn of mensen die niet met zware criminaliteit te maken hebben maar waarvan je dan wel communicatie over een of meerdere aspecten van iemands privéleven ziet? Nee, vind ik niet. Is het proportioneel om een dienst te infiltreren waarvan je weet dat in ieder geval meer dan 90% niet onschuldig is, mogelijk nog een stuk meer, waarbij je dan van <10% communicatie over een of meerdere aspecten van iemands privéleven ziet? Ja, daar kan ik eigenlijk wel mee leven. Zelfs terwijl ik aardig pro-privacy ben.
Wat is absolute privacy nog waard als de samenleving op alle plekken wordt ondermijnd waardoor je op allerlei andere manieren wordt benadeeld? Dan is een beperkte, onderbouwde, subsidiaire en proportionele aantasting van de persoonlijke levenssfeer een onprettige maar acceptabele prijs voor effectieve opsporing.
Tot deze uitspraak ging het volgens mij als volgt: Jan, Piet, Joris en Korneel gebruiken een app. Joris en Korneel worden verdacht van drugshandel. De berichten van Joris en Korneel mogen onderzocht worden. Jan en Piet niet. En dat verandert door deze uitspraak.
Ik vind dat er een verschil zit in het individueel volgen van de 4 mensen (lees: het uitlezen van de telefoons van deze 4 mensen) of het volgen van die 2 verdachten waarbij die andere 2 dan ook toevallig meelopen naar het bedrijfspand dat, zonder zij het weten, een onderdeel is van de criminele operatie (lees: het observeren van de server die gebruikt wordt voor communicatie). Zij worden dan óók aangetast in hun privacy. Waarbij subsidiariteit en proportionaliteit een grote rol spelen. En voor dit stuk verwijs ik naar hierboven
En nogmaals, ik spreek me niet uit over de juistheid van deze manier van werken. Ik maak enkel de bedenking dat de volgende stap naar systematisch onderzoeken van onschuldige burger een stuk kleiner is geworden. Wat houdt een rechter tegen om nu tegen zeggen van "Raar, bij iedere drugsdealer wordt Signal op hun telefoon gevonden. Laten we maar eens Signal aanpakken" terwijl 99% van de berichten via Signal onschuldig zijn (of toch niets te maken hebben met drugs)
Zoals Arnoud al omschreef, was er ook onderzoek gedaan naar de aanwezigheid van accounts voor criminele bezigheden vs accounts voor onschuldige mensen, nog los van de omstandigheden die op zich ook een aanwijzing kunnen zijn (verkrijgbaarheid, vereiste investering bij aanwezigheid alternatieven voor veilige communicatie, zie lange verhaal hierboven). En je hoeft niet steeds een voorbehoud te maken hoor
Ik denk dat het heel goed is dat we als volwassen mensen over dit soort dingen praten. Ik moet dan ook nadenken over waar het verschil in zit, krijg zaken daardoor scherper in mijn hoofd en kan ook wat van een ander leren.