Nederlandse zeekabels verouderen

Nederland speelt een sleutelrol in het Europese deel van internet; er komen belangrijke internetverbindingen aan land, die samenkomen in de internetknooppunten AMS-ix en NL-ix. Niet zo gek dat er in Nederland tal van grote datacenters zitten van bedrijven als Google en Microsoft. Nederland is trots op die sleutelpositie; de ministeries van Economische Zaken en Binnenlandse Zaken gaan wereldwijd de boer op om te vertellen dat Nederland een fantastisch vestigingsklimaat heeft voor internetpartijen en dat het zo goed verbonden is.

Die verbondenheid is niet vanzelfsprekend, zeker in de toekomst niet. Nederland dreigt zijn sleutelrol in internet kwijt te raken doordat twee essentiële, trans-Atlantische zeekabels aan het einde van hun levensduur zijn en er geen zicht is op een nieuwe generatie die hier aan land komt. Althans, daarvoor waarschuwt een groep betrokkenen van SURF, de AMS-ix en datapartijen als de Fiber Carrier Association, de Dutch Data Center Association en Stichting DINL al ruim twee jaar. Met hun bezorgdheid wordt vooralsnog echter weinig gedaan.

AC-1 en TAT-14

Zeekabels zijn goed voor bijna 99 procent van het intercontinentale internetverkeer. Die trans-Atlantische zeekabels zijn de voorkeursverbindingen voor het verzenden van data, omdat dat daarmee veel sneller gaat dan per satelliet en omdat kabels over land veel duurder en ingewikkelder om aan te leggen zijn. "Die kabel is belangrijk", legt emeritus hoogleraar Electro-Optical Communications Ton Koonen van de TU Eindhoven uit.

Een kabel bestaat uit een kern van glasvezel met een bepaald aantal paren, met daaromheen verschillende lagen koper, aluminium, staalkabels en polyetheen om de glasvezelkabel te beschermen, om het signaal over lange afstand te kunnen vervoeren en om repeaters van stroom te voorzien. Die kabels liggen over de hele wereld op de bodem van de oceanen. "Aangezien veel internetverkeer naar Amerika loopt, is Nederland afhankelijk van die kabels. Zonder zouden we Amerika niet kunnen bereiken", zegt Koonen.

De meeste kabels werden in de jaren negentig en begin deze eeuw neergelegd in de hoogtijdagen van de dotcombubbel. De eerste trans-Atlantische glasvezelkabel is de TAT-8, die in 1988 in gebruik werd genomen tussen het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en de VS. Die kabel heeft een capaciteit van 280Mbit/s. In 2002 ging TAT-8 met pensioen. Nederlandse kabels werden in die tijd aangelegd door consortia van telecomproviders, legt Alexander van den Hil van SURF uit. "Zo kon de AMS-ix groot worden, kon de datacentermarkt groeien en kwamen er hostingpartijen, webshops en dat soort partijen in Nederland." En belangrijk voor SURF, de sleutelpositie van Nederland trekt onderzoekers en studenten aan. "Nederland werd een digitale hub."

Een ander voorbeeld van de unieke positie waarin Nederland zich bevindt, geeft Andrew van der Haar van de Fiber Carrier Association: "Disney heeft Nederland verkozen als pilotland voor Disney+, twee maanden voordat het in de VS begon. Het kan natuurlijk zijn dat wij Disney leuker vinden dan de Amerikanen doen of dat Disney dacht dat als de Nederlanders commentaar hebben, het niet zoveel uitmaakt voor zijn naam, maar ik denk dat het is vanwege de goede internationale connectiviteit en ons fijnmazige netwerk naar de gebruiker."

Sinds eind jaren tachtig zijn er wereldwijd honderden nieuwe kabels aangelegd. GeoTelegraphy, dat bijhoudt hoeveel kabels er zijn, telt er 483. Daarvan zijn er naar schatting 426 in gebruik. Naar schatting, want helemaal zeker is dat aantal niet, omdat het niet centraal geregistreerd wordt. Voor Nederland zijn twee kabels belangrijk: de AC-1 en de TAT-14. In Katwijk komt TAT-14, TransAtlantic Telephonecable nummer 14, aan land. Die kabel loopt van de oostkust van de VS, in New Jersey, naar het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Nederland en door naar Norden in Duitsland en Blaabjerg in Denemarken.

TAT-14 was jarenlang de belangrijkste kabel tussen Europa en de VS die op de zeebodem ligt en was met vier glasvezelparen en een maximale datacapaciteit van 9,38Tbit/s een aanzienlijke verbetering ten opzichte van TAT-8. TAT-14, die in 2001 in gebruik is genomen, is op 15 december afgelopen jaar met pensioen gegaan. In 2001 volstond hij nog, nu allang niet meer, legt Van der Haar uit. "Rond 2000 hadden we internet via een modem; tegenwoordig hebben veel mensen thuis gigabitinternet. Tussen datacenters liggen zelfs dataverbindingen van 100 tot 800Gbit/s."

Internet is dus in de loop der jaren wezenlijk veranderd. TAT-14 is niet met zijn tijd meegegaan, is niet snel genoeg meer en is al meer dan eens gerepareerd, wat de verbinding evenmin ten goede komt. Economisch voldoet TAT-14 daarom niet meer en bovendien is hij niet meer nodig. "Vorig jaar heeft Google een kabel gelegd tussen New York, Spanje en het Verenigd Koninkrijk", vertelt Van den Hil. "Die heeft zestien vezelparen met een capaciteit van 20Tbit/s per vezelpaar." TAT-14 is de eerste kabel sinds 2003 die uit gebruik genomen is. De kabel wordt momenteel van de zeebodem weggehaald.

Die andere kabel die in Nederland aan wal komt, AC-1, staat ook op het punt om met pensioen te gaan, ergens dit jaar of volgend jaar. De Atlantic Crossing-1-kabel is ouder dan TAT-14 en heeft een aanzienlijk lagere datacapaciteit van 120Gbit/s. De kabel is tussen 1997 en 1999 aangelegd van New York naar Whitesands Bay in het Verenigd Koninkrijk en een aantal jaren daarna doorgetrokken naar het kabelstation van KPN in Beverwijk en naar Duitsland.

"Als die uit bedrijf genomen wordt, zijn we volledig afhankelijk van de transcontinentale kabels van andere landen", stelt Van den Hil. Er komt nog een aantal andere kabels aan land in Nederland, maar die gaan naar België, het Verenigd Koninkrijk en Denemarken, en zijn bedoeld voor datadistributie binnen Europa. Het is ook niet zo dat je makkelijk even wat extra vezelparen neerlegt om de kabel een nieuw leven te geven, vertelt Van der Haar. "Op zee leg je niet makkelijk wat extra capaciteit neer. Je kunt geen loze leidingen neerleggen zoals we op land doen om daar later wat extra glasvezel doorheen te trekken." Je hebt te maken met repeaterstations en je moet kabels omhooghalen als je ze wilt upgraden. Dus eenmaal gelegd, betekent dat ze liggen en twintig jaar blijven liggen. Die twintig jaar zijn nu om.