Dit is wat je moet weten over code zwart in de ziekenhuizen: ‘Loten doen we alleen als het écht niet anders kan’

In dit artikel blikken we terug op de meest gestelde vragen en de antwoorden daarop.

De Jong (KNMG): ,,Er wordt van code zwart gesproken als fase 3 intreedt. Fase 3 betekent dat er te weinig IC-bedden zijn in heel Nederland.” Er wordt landelijk besloten wanneer fase 3 ingaat. Die fase geldt dan meteen voor alle ziekenhuizen in het land.

Wilmer (Catharina Ziekenhuis): ,,In fase 2, de fase die voor fase 3 komt, wordt nog van alles gedaan om de capaciteit van de intensive care en van de zorg in zijn geheel op te schalen. Dat betekent dat alle dingen die geen spoed behoeven uitgesteld worden. Als we dan toch in fase 3 komen te zitten, krijg je eerst fase 3a.” 

In dat eerste deel gaat een aantal mensen waarvan de kans heel klein is dat ze een IC-verblijf overleeft, niet meer naar de IC. Het betreft in dat geval corona- en niet-coronagerelateerde gevallen. ,,Het kan bijvoorbeeld iemand zijn die een hartstilstand heeft gekregen en waarbij niemand in de buurt was, waardoor je niet weet hoe lang die hartstilstand heeft geduurd", zegt Wilmer. ,,Daar gaan we dan niet meer aan beginnen. Ik weet dat ik hele harde en verdrietige dingen zeg, maar als we in code zwart zitten, dan is dat de situatie.”

Na fase 3a volgt fase 3b. ,,Bij fase 3b gaan we de medische criteria nog strikter hanteren", zegt Wilmer. ,,Mensen die bijvoorbeeld minder dan tien procent kans hebben om een IC-verblijf te overleven, gaan dan ook niet meer naar de IC.” Als er dan nog een tekort is aan IC-bedden, dan spreken we pas van code zwart. ,,Dan gaan naast de medische criteria ook niet-medische criteria spelen. Die zijn door de KNMG-werkgroep samen met ethici vastgesteld.” In al die stappen die daarvóór plaatsvinden, speelt leeftijd dus nog geen rol, benadrukt Wilmer.

De Jong (KNMG): ,,Wat we vervolgens hebben besloten is dat de eerste stap die we nemen is: kijken van welke patiënt we verwachten dat ‘ie zo kort mogelijk op de IC ligt. Dat hij of zij voorgaat op iemand die langer op de IC komt te liggen, naar verwachting. De reden daarvan is dat we zoveel mogelijk mensen willen redden.”

,,Wat belangrijk is, is dat er een aantal overwegingen zijn die nooit een rol mogen spelen bij een keuze voor een IC-bed. Dat is bijvoorbeeld wat je sociale status is, of je werkt of niet werkt, of je familie hebt, wat je nationaliteit is, wat je sekse is. Dat maakt allemaal niet uit. Het draaiboek wordt zonder aanziens des persoons toegepast, dus iedereen is gelijk.”

Het kan volgens de experts zo zijn dat een ouder iemand die acuut aan het hart geopereerd is, voorgaat op een jonger iemand die wekenlang op de IC moet liggen voor corona-beademing. Wilmer: ,,Dan speelt mee dat we zoveel mogelijk mensen willen helpen. Dus de mensen die een kortere behandeling nodig hebben, gaan voor.”

Als er na die stappen nog steeds te weinig bedden beschikbaar zijn, wordt er gekeken naar mensen die IC-zorg nodig hebben waarbij het gaat om zorgmedewerkers die veelvuldig met coronapatiënten hebben moeten werken en zichzelf niet volledig konden beschermen, omdat er bijvoorbeeld schaarste was aan beschermingsmiddelen. ,,Dat is nu niet meer aan de orde gelukkig, maar dat was in het voorjaar wel zo. Als die mensen corona krijgen, gaan zij voor", zegt Wilmer.

Mochten er daarna nog steeds te weinig bedden zijn, dan volgt de stap waar de meeste onrust over is: het zogenoemde ‘fair innings-principe’. ,,Dat gaat ervan uit dat wij vinden dat het rechtvaardig is dat mensen zoveel mogelijk levensfases kunnen doorlopen. Op basis daarvan hebben we mensen ingedeeld in leeftijdscategorieën. Van 0-20, 20-40, 40-60, 60-80 en 80+. Op dat moment, als je dus al die vorige stappen hebt doorlopen én er is nog steeds een tekort aan IC-plekken, dan kijken we naar de leeftijdscategorie waar iemand in valt. Als er dan een 70-jarige voor de deur staat en een 20-jarige, dan gaat degene van 20 voor omdat de 70-jarige meer levensfases heeft mogen doorlopen. De 20-jarige nog niet", zegt De Jong.

,,Als ook fair-innings geen uitkomst meer biedt, bijvoorbeeld wanneer er mensen binnenkomen die in dezelfde leeftijdscategorie zitten, dan blijft er niks over dan het toeval en dat is loten. We willen dat natuurlijk zo lang mogelijk uitstellen. Het is iets dat wij niet willen, artsen niet,  de hele maatschappij niet. Loten doen we alleen als het écht niet anders kan.”

Wilmer (Catharina Ziekenhuis): ,,Dan blijf je op de verpleegafdeling en wordt je zo goed mogelijk geholpen en behandeld. Als je zodanig ziek bent dat het niet meer gaat, blijf je daar opgenomen tot aan je overlijden. Heel soms kunnen mensen naar huis, maar meestal gaat het zo snel dat dat niet meer lukt.

De Jong (KNMG): ,,Het is moeilijk te achterhalen waar iemand corona heeft opgelopen. Was dat op een coronafeestje of in de Jumbo?” En hoeveel schuld moet iemand hebben om daarop afgerekend te worden, vraagt De Jong zich af. ,,Als je als motorrijder 200 kilometer per uur rijdt, een ongeluk krijgt en je hebt IC-zorg nodig, moeten we dan zeggen: ‘Je had niet zo hard moeten rijden’?. Dat doen we niet in Nederland.”

Wilmer (Catharina Ziekenhuis): ,,Bij ons in het ziekenhuis is er een commissie voor ingericht met ervaren mensen. Het moeten mensen zijn die geen patiënten kennen die op de corona-afdelingen liggen. De casussen worden anoniem aangeboden, zodat er geen enkele belangenverstrengeling kan zijn. Het zullen niet heel lang dezelfde mensen zijn, want het is heel zwaar om zo’n beslissing te maken.”

Wil je het hele gesprek nog eens terugkijken? Dat kan via onderstaande video.