Nieuwe klacht bij VN over Russische verstoring satellieten
Acht Europese landen, waaronder Nederland, dienen vandaag een klacht in bij de VN over aanhoudende Russische verstoringen van Europese satellietcommunicatie. Dat blijkt uit documenten in handen van Nieuwsuur. De landen willen dat Rusland ophoudt met de sabotage.
De klacht, ondertekend door Estland, Letland, Litouwen, Polen, Oekraïne, Finland, Frankrijk en Nederland gaat naar het hoogste internationale orgaan dat gaat over satellietcommunicatie: de International Telecommunication Union (ITU), dat valt onder de VN. Nog eens zeventien andere EU-lidstaten en het Verenigd Koninkrijk ondersteunen de klacht.
De Rijksinspectie Digitale Infrastructuur, onderdeel van het ministerie van Economische Zaken: "We laten door de klacht te tekenen zien dat we als betrokken landen hierin samen optrekken."
De klacht is een volgende stap in het conflict tussen Europese landen en Rusland over verstoringen van satellietsignalen:
"Heel goed dat Nederland hiertegen ageert", zegt Patrick Bolder van The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) en deskundige op het gebied van militaire activiteiten in de ruimte. "Je moet blootleggen wie het doet, en hoe schadelijk het is."
Sinds een jaar hebben meerdere Europese landen te maken met verstoringen van satellieten van de twee belangrijkste Europese satellietaanbieders: Eutelsat en SES. Europa gebruikt die satellieten voor radio- en tv-communicatie en voor bijvoorbeeld navigatie in de luchtvaart.
Russische propaganda op BabyTV
De opvallendste verstoring vond afgelopen voorjaar plaats. Toen was plotseling twee keer Russische oorlogspropaganda te zien op televisiekanaal BabyTV in Nederland en in andere Europese landen. In dezelfde periode verschenen er meermaals propagandabeelden op Oekraïense televisiezenders.
Eutelsat, dat is gevestigd in Frankrijk, en SES uit Zweden en Luxemburg onderzochten de verstoringen vorig jaar. Ze concludeerden dat die afkomstig waren uit Rusland. Het doel was het ontregelen van Oekraïense televisie die via beide bedrijven liep. De verstoring op de Nederlandse televisie bleek 'nevenschade'.
Onderzoek
Uit de documenten blijkt dat Zweden en Luxemburg een ruimtemonitoringsstation in het Duitse Leeheim opdracht gaven de verstoringen van de SES-satellieten nogmaals te onderzoeken. Dat station doet onafhankelijk onderzoek als er sprake is van conflicten tussen landen over satellietverstoringen.
Uit dat onderzoek blijkt dat de verstoringen komen uit het door Rusland bezette schiereiland Krim en de Russische exclave Kaliningrad. Frankrijk wil nu ook een onderzoek naar de verstoringen van hun Eutelsat-satelliet, die leidden tot Russische oorlogspropaganda op de Nederlandse televisie.
In eerdere brieven aan de VN ontkende Rusland de betrokkenheid bij de verstoringen. Op eerdere uitnodigingen om in gesprek te gaan met getroffen landen, ging het afgelopen jaar telkens niet in. Frankrijk en Zweden, de landen waar de satellietbedrijven gevestigd zijn, hebben deze week voor het eerst 1-op-1 gesprekken met de Russische delegatie bij de VN in Genève, bevestigen bronnen tegen Nieuwsuur. Voor zover bekend, heeft Nederland dat niet gedaan.
Vliegtuigen in de war
Sabotage kan niet alleen televisie ontregelen. De verstoring treft ook ook navigatiesignalen die cruciaal zijn voor de scheep- en luchtvaart. Rusland verstoort die signalen om daarmee bijvoorbeeld gps-gestuurde drones in het conflict met Oekraïne in de war te sturen. Maar daardoor weten burgervliegtuigen en schepen in de omgeving niet waar ze zich bevinden. Ook raakt het navigatiesysteem van vliegtuigen dat waarschuwt voor aanvaringen met bergen in de war.
Sinds september vorig jaar werden boven de Baltische Staten meer dan dertigduizend vluchten gehinderd door verstoringen, schrijven Litouwen, Letland, en Estland in de documenten. De landen benadrukken de "aanzienlijke gevolgen" die dat heeft voor veiligheid, communicatie, en economische activiteiten.
Internationaal recht
Ook Nederlandse vliegtuigtuigmaatschappijen hebben last van de verstoringen, bleek onlangs uit cijfers van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Het aantal meldingen nam het afgelopen jaar zelfs explosief toe: deden piloten van Nederlandse vliegtuigen in 2023 nog 163 meldingen, in 2024 waren dit er al 1318.
De vraag is nu of de huidige gesprekken met de Russen daar veranderingen in kunnen brengen. Deskundige Bolder heeft er weinig vertrouwen in. "Kijk maar hoe Rusland opereert: ook al wordt aangetoond dat ze erachter zitten, dan nog nemen ze daar geen verantwoordelijkheid voor. Rusland opereert niet volgens het internationaal recht, maar volgens het recht van de sterkste."
Bij verstoringen van de satellieten weten piloten niet of ze nog wel de goede koers volgen:
