Rutte ondanks knelpunten met applaus en vlaggetjes ontvangen in China

• 

  Sjoerd den Daas

  correspondent China

Voor het eerst in vijf jaar tijd trok demissionair premier Rutte weer naar China. Covid gooide eerder roet in het eten; de deuren in China gingen op slot. Oekraïne, mensenrechten, Chinese cyberaanvallen: in vergelijking met 2019 is de lijst met pijnpunten niet kleiner geworden. Toch werd Rutte vandaag met alle egards ontvangen in de Chinese hoofdstad.

Onder luid applaus en met de wapperende vlaggetjes van de aanwezige studenten loopt de premier naar binnen op de Universiteit van Peking. "Ik studeer Nederlands, maar ook geschiedenis", zegt één van de studenten. "Ik wil graag weten welke periode in de geschiedenis hij interessant vindt."

Die vraag kan hij niet stellen, in de grote zaal. Toch worden hij en de honderden andere studenten bediend. "Je kunt er zelfs president mee worden", zegt Rutte over de geschiedenisopleiding, met een knipoog naar zijn eigen carrière. De manier waarop hij de dialoog met de zaal aangaat is voor de studenten ongewoon losjes, in een tijd waarin op de campussen de ideologische teugels zijn aangetrokken.

Rutte houdt de jonge Chinezen een spiegel voor. "Als je kijkt naar samenlevingen die succesvol zijn is daar ruimte om vrij na te denken, vrije pers en democratie. Nederland en andere delen van Europa boekten succes omdat er vrijheid van meningsuiting was, vrijheid van godsdienst."

Studenten vragen naar Oekraïne en de mogelijke baan van Rutte bij de NAVO.

"Daar is nog geen duidelijkheid over, maar ik zou vereerd zijn", zegt Rutte, die tijdens zijn trip vooral inzet op Oekraïne. "Als een goede vriend van China verbaast het mij dat China zo dicht tegen de Russische positie ligt."

Demissionair premier Rutte ontmoette ook de Chinese president Xi Jinping:

'Oekraïne-probleem'

In de Chinese staatsmedia, ook uit de mond van diplomaten, wordt vooral gewezen op de uitbreiding van de NAVO als oorzaak.

Peking heeft de invasie, in China steevast 'Oekraïne-crisis' of 'Oekraïne-probleem' genoemd, nooit willen veroordelen. Wel riep het de westerse wereld meermaals op vooral geen 'olie op het vuur' te gooien in de vorm van wapenleveranties.

Ruim twee jaar na dato lijkt het 'onbegrensde partnerschap' dat Xi sloot met Putin aan de vooravond van de Russische invasie van Oekraïne nog altijd fier overeind te staan.

"We doen een beroep op China waar het gaat om het omzeilen van sancties", zegt Rutte daarover na afloop. "Oekraine moet dit conflict winnen, Rusland moet dit conflict verliezen omdat het niet stopt bij Oekraine. We willen dat China meer druk zet op Rusland."

Voor zover bekend levert Peking, in tegenstelling tot Noord-Korea, geen wapens aan Rusland. Wel zijn er grote zorgen over goederen die niet bedoeld zijn voor het leger, maar wel gebruikt kunnen worden op het slagveld. Terreinwagens bijvoorbeeld, drones en helmen.

Chinees voetbal

In de hutongs, de oude straten van Peking, klinken lovende woorden als Rutte voorbijloopt. "Het meest gelukkige land ter wereld", lacht een van de inwoners. "Het Nederlandse voetbal is erg goed. Maar China is ontelbaar keer beter", grapt een andere buurtbewoner over een van 's lands grote schaamtes waar wel publiekelijk grappen over gemaakt kunnen worden.

"Het Nederlandse voetbal heeft de ontevredenheid van Chinese fans over het Chinese herenvoetbalteam verder vergroot", zei de inmiddels spoorloos verdwenen topdiplomaat Qin Gang al in 2021. Hij kreeg er destijds, tijdens de viering van 49 jaar van diplomatieke betrekkingen tussen Nederland en de Volksrepubliek, de lachers mee op zijn hand.

Meer nog dan naar een goed voetbalteam snakt China naar technologie, de chipmachines van ASML voorop, want nog altijd is het land voor de meest geavanceerde chiptechnologie afhankelijk van het buitenland.

Des te harder was de klap voor China toen Nederland de export van de meest geavanceerde chipmachines stopzette.

Voor Peking stond chiptechnologie dan ook hoog op de agenda. "Het koudeoorlogsdenken en protectionisme maken een comeback", richtte president Xi Jinping zich in zijn openingswoord aan Rutte.

"Nederland is een belangrijke economie, een barometer van de internationale vrijhandel", zei Xi in zijn meest directe referentie aan ASML en de pogingen van het Westen om China af te knijpen van cruciale technologie.

"Het Chinese volk heeft ook recht op ontwikkeling, en geen enkele macht kan de wetenschappelijke en technologische ontwikkeling en vooruitgang van China tegenhouden", viel terug te lezen in Chinese staatsmedia.

Levering chipmachines stopgezet

Sinds dit jaar mag ASML niet langer de meest geavanceerde chipmachines aan China leveren. Onderhoudscontracten voor de chipmachines die al verkocht zijn, in de afgelopen jaren vele honderden, lopen wel door.

Volgens persbureau Bloomberg oefent de VS druk uit om ook daar een einde aan te maken. Dat zou betekenen dat de chipmachines binnen afzienbare tijd onbruikbaar worden.

"Samenwerking is de enige juiste keuze voor onze planeet", zei Xi.