‘Je verveelt je geen moment met hem’: succesauteur Michael Lewis over de gevallen cryptogoeroe Sam Bankman-Fried

In november 2022 was Michael Lewis een van de sprekers bij Campfire, een exclusief literair evenement dat jaarlijks in Arizona wordt georganiseerd door Jeff Bezos, de oprichter van Amazon. Na zijn toespraak besprak hij daar met een bevriende regisseur het nieuwe boek waaraan hij werkte, over Sam Bankman-Fried, de oprichter van FTX, een beurs die cryptovaluta zoals bitcoins verhandelt.

“Ik vertelde de regisseur dat ik een probleem had”, zegt Lewis via een videoverbinding vanuit zijn huis in Berkeley, Californië. “Dat lag niet aan Sam Bankman-Fried. Hij is natuurlijk een geweldige hoofdpersoon. Ik zei dat Bankman-Fried als twintiger al 20 miljard dollar had verdiend. Ik vertelde over de scènes die ik voor mijn boek had, bijvoorbeeld die waarbij hij tijdens een video-interview met Anna Wintour, de hoofdredacteur van Vogue, stiekem zat te gamen. Maar ik wist niet of ik ‘het verhaal’ wel had. ‘Dat klopt’, reageerde de regisseur. ‘Je hebt nog geen einde, geen derde akte.’”

Drie dagen later kreeg Lewis een berichtje van zijn vriend. “Mag ik de film regisseren?” Verbaasd keek Lewis naar zijn telefoon. Hij snapte niet waar die ommezwaai ineens vandaan kwam. Dat deed hij wel nadat hij de nieuwsapps had geopend: FTX was ingestort. Na een bankrun bleek 8 miljard dollar aan crypto’s onvindbaar. Al snel werd gesproken over een van de grootste fraudezaken in de Amerikaanse geschiedenis.

Toen het leven van Sam Bankman-Fried instortte, de man die hem al een jaar lang vrijwel onbeperkt toegang tot zijn leven had gegeven, was Lewis euforisch. “Ik had mijn einde. Van 0 naar 20 miljard dollar in achttien maanden. En van 20 miljard naar 0 dollar in zes uur. God, that’s a fun story.”

Onlangs is het boek van Lewis, Going Infinite. De opkomst en ondergang van bitcointycoon Sam Bankman-Fried, in Nederlandse vertaling verschenen. In de Verenigde Staten werd het boek gepubliceerd in november, vlak voor de uitspraak tegen Bankman-Fried. Uiteindelijk bevond de jury hem schuldig aan fraude, witwassen en samenzwering. Vandaag hoort Bankman-Fried hoelang hij de cel in moet. Zijn advocaten zetten in op vijf jaar, de aanklagers op vijftig. Experts houden rekening met tien tot twintig jaar.

Toen duidelijk werd dat Bankman-Fried al geruime tijd voor zijn val door Michael Lewis werd geschaduwd, reageerde niemand verrast. Mede dankzij zijn neus voor goede verhalen staat hij bekend als een van de beste non-fictieschrijvers van de Verenigde Staten. Van ogenschijnlijk oersaaie onderwerpen heeft hij bloedstollende bestsellers gemaakt: flitshandelaren op Wall Street in Flash Boys, het functioneren van de Amerikaanse federale overheid in The Fifth Risk, de financiële crisis in The Big Short, en een honkbaldirecteur met een obsessie voor statistieken in Moneyball.

Lewis kan duivels ingewikkelde begrippen glashelder uitleggen. Ook wie geen flauw benul heeft van het verschil tussen een aandeel en een obligatie, kan na lezing van The Big Short in de kroeg vertellen wat een collateralized debt obligation is.

De boeken van Lewis worden vaak verfilmd – Hollywood is dol op hem. In The Big Short (2015) werd Michael Burry, de investeerder die correct voorspelde dat de subprimehypotheekmarkt zou instorten, gespeeld door Christian Bale. Brad Pitt vertolkte de innovatieve honkbalmanager Billy Beane in de verfilming van Moneyball (2011). En Sandra Bullock won in 2009 de Oscar voor beste actrice voor haar rol in The Blind Side, een film die is gebaseerd op het gelijknamige boek van Lewis uit 2006. Bullock speelt daarin een vrouw die zich met haar gezin besluit te ontfermen over Michael Oher, een verlegen jochie dat uitgroeit tot professioneel footballspeler.

“Het is echt een van de opmerkelijkste carrières in de literaire journalistiek”, zei Gerald Marzorati, een voormalige redacteur van Lewis, over hem tegen New York Magazine in 2011. “Zijn carrière is minstens zo groot als die van Gay Talese of Joan Didion of Tom Wolfe.”

Zo niet groter, voegde New York Magazine daaraan toe. “Welke journalist kan zeggen dat hij of zij de manier waarop honkbal wordt gespeeld heeft veranderd, financiële wetgeving als de Dodd-Frank Act heeft beïnvloed en Sandra Bullock er misschien toe heeft aangezet een zwarte baby te adopteren?” Terwijl het gros van de Amerikaanse freelancejournalisten in 2011 grofweg een halve dollar per gepubliceerd woord kregen uitbetaald, ontving Lewis van het blad Vanity Fair 10 dollar per woord.

Zijn geheim? Volgens David Brooks, columnist van The New York Times, is dat zijn persoonlijkheid. In zijn boek De kunst van mensen kennen schrijft Brooks dat Lewis zo veel goede boeken heeft kunnen schrijven omdat hij “zo verdomd sympathiek is dat mensen alles onthullen om hem maar in hun buurt te houden”.

Dat lijkt plausibel. Lewis heeft een zonnig karakter, giert het geregeld uit van het lachen en is een zeldzaam geanimeerde verteller: een antwoord op een korte vraag kan zomaar dertien minuten duren. “Je had verwacht vragen te stellen,” zegt hij dan verontschuldigend, “maar ik zit hier alleen maar monologen af te steken.”

U hebt weleens gezegd dat u geen boek wilt schrijven over iemand die u niet kunt uitstaan. Maar Bankman-Fried komt niet bepaald sympathiek over. Hij zegt dat hij geen ziel heeft en dat al zijn gevoelens nep zijn.

“Sommige mensen zijn gewoon bloedirritant. Jaren geleden ontmoette ik Harvey Weinstein. Meteen voelde ik: ik zou het nog geen vijf minuten met jou kunnen uithouden. Maar Sam is anders. Hij probeert je niet te beledigen, hij is niet eens opzettelijk asociaal, hij kán gewoon niet empathisch zijn.

“Soms was hij frustrerend op een manier waarop rijke mensen met privéjets dat kunnen zijn: je weet nooit waar ze morgen zijn. Hij zei eens dat hij de volgende dag in Amsterdam zou zijn, maar dan belandde hij toch in Tokio – het was moeilijk hem te volgen. Maar als ik hem sprak, genoot ik daarvan. Ik geniet daar nog steeds van: eens per week belt hij me op, vanuit de gevangenis.

“Als ik me bij iemand verveel, is dat een slecht teken. Dat betekent dat de lezer zich ook gaat vervelen. En een boek valt of staat nu eenmaal met de personages. Die moeten zó intrigerend zijn dat de lezer zich aan hen gaat hechten. Als de lezer vervolgens saaie en ingewikkelde materie moet begrijpen om die personages te begrijpen, zijn ze daartoe bereid. Je kunt Michael Burry uit The Big Short niet begrijpen als je niet weet wat credit default swaps en collateralized debt obligations zijn.

“Sam is ook een fascinerend personage. Een paar dagen nadat ik hem had ontmoet, werd hij uitgenodigd voor een feest in Los Angeles. Hij had geen idee wie daar zou zijn – het had zomaar de Russische maffia kunnen zijn. Maar toen we naar binnenliepen, zagen we Hillary Clinton, Chris Rock, Orlando Bloom, Leonardo DiCaprio, de Kardashians. Er was niemand die niet wereldberoemd was, en er was niemand die niet met Sam wilde praten.

“Hij bood me de kans een sociale satire te schrijven. Wat zegt het over deze wereld dat een jongen met een draadje los binnen een mum van tijd miljardair kan worden?

“Door Sam kon ik het Wall Street van nu uitleggen. Toen ik in de jaren tachtig op Wall Street werkte, zou er nooit ruimte zijn geweest voor een hyperintelligent maar sociaal onaangepast type als hij. En zijn verhaal gaf me de mogelijkheid het effectief altruïsme (de beweging waarvan aanhangers statistisch uitrekenen hoe ze zo veel mogelijk goed kunnen doen, red.) te belichten. Sam zei dat vrijwel al zijn geld uiteindelijk daarheen moest gaan. Dat maakt hem een interessant personage. Als hij alleen maar een of andere cryptofanaat was geweest, was hij zo plat als een dubbeltje gebleven. Maar hij was juist sceptisch over crypto, voor hem was dat alleen een middel om zo veel mogelijk geld te verdienen, dat hij vervolgens weer kon weggeven.”

Een van de ‘goede doelen’ waaraan hij zijn geld wilde uitgeven, zo schrijft Lewis, was Donald Trump. Bankman-Fried zou de adviseurs van de oud-president hebben gevraagd bij welk bedrag hij bereid zou zijn af te zien van een nieuwe gooi naar het Witte Huis. De prijs van Trump, schrijft Lewis, zou 5 miljard dollar zijn geweest.

Die deal ging niet door, maar dat kwam niet doordat Bankman-Fried op zijn geld zat. Honderden miljoenen investeerde hij in bedrijven waar hij nauwelijks iets van wist.

Uiteindelijk, drie dagen na de toespraak van Lewis in Arizona, gaat het dus faliekant mis en stort cryptobeurs FTX in elkaar. In zijn boek schrijft Lewis dat Bankman-Fried zich zeker roekeloos heeft gedragen, maar hij laat in het midden of hij zelf geld heeft weggesluisd. Volgens hem is zelfs helemaal niet duidelijk of de miljarden wel echt weg zijn, of dat ze slechts ‘kwijt’ zijn geraakt in de gecompliceerde bedrijfsstructuren. Naïef, vindt een groot deel van de recensenten. “Jammer genoeg heeft Lewis zich te veel laten inpakken door zijn onderwerp”, schreef de Volkskrant.

Het boek heeft “enorme bakken stront” over zich heen gekregen, erkent Lewis. Maar hij blijft bij zijn standpunt. “Ik heb altijd gedacht dat iedereen zijn geld zou terugkrijgen en dat begint er ook steeds meer op te lijken. Een paar dagen na het instorten van FTX moest je 50 dollar betalen voor een claim van 1.000 dollar op FTX – de kans dat iemand dat geld terug zou krijgen, werd dus op 5 procent geschat. Tegenwoordig kost zo’n claim ruim 900 dollar.

“Van een held veranderde Sam in een schurk, en het lijkt erop dat een andere mening over hem verboden is. Maar ik ben de enige die dit verhaal echt kan vertellen. Stel dat ik een tekening van jou maak en vervolgens aan je drie boze ex-vriendinnen vraag of die accuraat is. Nee, zullen ze zeggen, zijn neus is groter en hij heeft geen vriendelijke, maar een sinistere glimlach. Als ik me daarop baseer, krijg ik een vertekend beeld. Maar ik ben in de geprivilegieerde positie dat ik al die tijd met Sam heb meegelopen, dat ik weet hoe hij was voordat iedereen woedend op hem werd. Ik weet dat mijn schets van hem goed is.

“Hij steelt geen geld. Dat heeft hij nog nooit in zijn leven gedaan. Wat me wel aan hem irriteert, is dat hij andere mensen aanmoedigt om risico’s te nemen waarvan zijn medewerkers en investeerders de dupe worden. Sorry, ik zit alweer veel te lang door te babbelen.”

Wat is in Going Infinite het literaire equivalent van de scène uit de verfilming van The Big Short, waarin Margot Robbie in een bubbelbad aan de kijker uitlegt wat een subprimehypotheek is?

“Voor de duidelijkheid: dat was niet mijn idee, maar die van regisseur Adam McKay. In Going Infinite richt ik me ergens ook direct tot de lezer. In een voetnoot schrijf ik dat ik bitcoin niet nog eens uitgebreid ga uitleggen. Dat is al vaak genoeg gebeurd.”

Ik was teleurgesteld door die voetnoot. Als er één schrijver op de wereld is die me bitcoin in begrijpelijke taal kan uitleggen, dacht ik, is het Michael Lewis.

“Sam interesseerde zich niet voor bitcoins, dus je hoeft daar als lezer ook niet alles over te weten. Als mensen hadden willen investeren in aardappelen of tulpenbollen, had hij daar een beurs voor opgericht.

“Ik zit trouwens te wachten op een wetenschappelijk onderzoek naar de overeenkomsten tussen de cryptomanie en de tulpenmanie in de Nederlandse Gouden Eeuw. Daar zijn veel parallellen tussen te trekken.”

Toen FTX instortte, was u dus vooral blij met uw derde akte. ‘Maar als ik een beter mens was geweest, was ik in paniek geraakt’, zei u in het tv-programma 60 Minutes.

“Dat is waar. Ik denk niet dat dat iets goeds is aan mezelf, maar als ik eerlijk ben, dacht ik: holy shit, ik heb een geweldig boek, dit is fantastisch. En de eerste keer dat ik Sam daarna zag, zei hij meteen dat hij niet had verwacht dat ik verdrietig zou zijn. ‘Ik begrijp volledig dat je enthousiast bent over deze gebeurtenissen’, zei hij.”

U sprak ook zijn ouders. Hun zoon gaat misschien wel tientallen jaren de cel in. Voelde u ook geen medelijden met hen?

“Het is vreselijk om te zeggen, maar nee, I had a pass. De eerste keer dat zijn ouders hem opzochten in de gevangenis op de Bahama’s, ging ik mee. Barbara, zijn moeder, had het gevoel dat ze haar kind kwijtraakte. Maar ik ben ook een kind kwijtgeraakt. Drie jaar geleden overleed mijn dochter Dixie bij een auto-ongeluk. Ze was 19. Ik denk dat Barbara me vanwege mijn eigen verdriet ook bij haar verdriet aanwezig liet zijn.

“Ik weet nog dat we in een krakkemikkige huurauto stapten, toen ze tegen me zei: ‘Vertel iets waardoor ik me beter zal voelen.’ Over drie maanden zit hij met huisarrest in jullie woning in Stanford, zei ik. ‘Daar voel ik me niet beter door’, zei ze. Toen zei ik: ‘Je zult verbaasd zijn over hoe weerbaar je bent, over hoe snel je geest in staat is zich aan te passen aan een situatie die zo onvoorstelbaar lijkt.’ Ze keek me aan en zei: ‘Nu voel ik me wel beter.’”

U heeft weleens gezegd dat je leven wordt bepaald door de manier waarop je van gebeurtenissen een betekenisvol verhaal weet te maken. Lukt dat ook met de dood van Dixie?

“Dat is moeilijk. Als ik er een vrolijk verhaal van maak, zou het niet waarachtig zijn. Maar na haar dood ben ik gaan proberen haar op positieve manieren in mijn leven te verweven. Dat heeft het gelukkige gevolg dat ze nog steeds in mijn leven is. Het minimaliseert de pijn van het verlies, die verwoestend en verlammend kan zijn. Een voorbeeld van een positief gevolg van de dood van Dixie Lewis op mijn leven is dat ik me daardoor op mijn gemak voel bij mensen die een tragedie doormaken, zoals Sam Bankman-Fried en zijn ouders. Ik heb ergere dingen doorstaan. Door Dixie mocht ik bij ze zijn.”

Michael Lewis, Going Infinite. De opkomst en ondergang van bitcointycoon Sam Bankman-Fried, Alfabet, 384 pagina’s, 24,99 euro. Vertaald door Rogier van Kappel.