Forse kritiek vanuit gemeentes op het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Dat zou uitzendbureaus medeverantwoordelijk maken voor een goede registratie van arbeidsmigranten. Hierdoor zou het voor gemeentes makkelijker worden om te controleren of de huisvesting van arbeidsmigranten voldoet aan de normen. Maar het ministerie komt nu van het plan terug.
Arbeidsmigranten die naar Nederland komen om legaal te werken, hebben een burgerservicenummer (BSN) nodig. Dat krijgen ze als ze zich laten registeren in het register niet-ingezetenen (RNI). Maar daarbij hoeven ze geen verblijfadres in Nederland op te geven. Dat moet pas na vier maanden, als ze zich in moeten schrijven in de basisregistratie personen (BRP).
Arbeidsmigranten kwetsbaar voor pandjesbazen
Het betekent dat van grote groepen arbeidsmigranten niet bekend is waar ze in Nederland wonen. Dat geldt voor de mensen die korter in Nederland verblijven dan vier maanden, maar ook voor de groep die langer dan vier maanden blijft, en zich niet inschrijft bij de gemeente. Omdat de huisbaas dat niet wil, omdat ze niet weten dat het verplicht is, of omdat ze bang zijn dat ze door inschrijving in Nederland rechten in het thuisland verliezen.
En dit maakt arbeidsmigranten kwetsbaar voor pandjesbazen. Die kunnen hoge huren vragen zonder dat ze bang hoeven te zijn dat de gemeente heel snel bij de arbeidsmigrant op de stoep staat. Want om te controleren of de huisvesting van arbeidsmigranten voldoet aan de normen, moet je wel weten waar de arbeidsmigranten wonen.
Tot die conclusie kwam ook het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten. In 2020 al. Dit team, onder leiding van Emile Roemer, deed dan ook de aanbeveling om de uitzendbureaus medeverantwoordelijk te maken voor een goede registratie van arbeidsmigranten. De werkgever, meestal het uitzendbureau, weet waar iemand werkt en omdat het uitzendbureau ook vaak de huisvesting verzorgt, ook waar iemand verblijft.
Door de uitzender een zorgplicht te geven, zou je een beter zicht kunnen afdwingen op waar arbeidsmigranten wonen. De zorgplicht zou onderdeel moeten worden van de certificering van uitzendbureaus. Alleen uitzendbureaus die zich aan de zorgplicht houden, zouden arbeidsmigranten mogen aanbieden aan Nederlandse bedrijven die (tijdelijk) personeel nodig hebben.
Uitzendbureaus willen niet meewerken aan zorgplicht
Maar in de wet die de toelating van uitzendbureaus in Nederland gaat regelen, de Wet toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten (WTTA), komt de zorgplicht niet terug, blijkt uit stukken die door het ministerie van SZW naar de Tweede Kamer zijn gestuurd. Het zou te veel eisen van de uitzenders, de effectiviteit van een zorgplicht zou 'kwestieus' zijn en het 'zou ook ten koste gaan van het draagvlak van sociale partners' voor het toelatingsstelsel.
Met andere woorden: de werkgevers, de uitzenders, zouden er mogelijk niet meer aan mee willen werken.
'Een gemiste kans', die leidt tot 'teleurstelling' en 'bezorgheid' onder de gemeentes met de meeste BRP-geregistreerde arbeidsmigranten. "Het handhaven op misstanden is zeer gecompliceerd als we niet weten wie waar woont", laat de gemeente Den Haag weten. Die gemeente huisvest 10 procent van alle in Nederland ingeschreven Bulgaren, Hongaren, Polen, Portugezen, Roemenen en Spanjaarden.
"Arbeidskrachten die uit het buitenland komen en waarbij de uitzender geen zorgplicht heeft, worden vaak onvoldoende op de hoogte gesteld van hun rechten en plichten, waardoor ze in ongewenste situaties kunnen belanden en te maken kunnen krijgen met misstanden, uitbuiting en overbewoning", aldus de gemeente. In Den Haag schatten ze dat 1 op de 2 arbeidsmigranten is ingeschreven, maar zeker weten doen ze het niet.
Gemeente Rotterdam is uitermate teleurgesteld
In Rotterdam (8,3 procent van de ingeschreven Bulgaren, Hongaren, Polen, Portugezen, Roemenen en Spanjaarden) klinkt soortgelijke kritiek en ook in Helmond (1,6 procent) en Zaanstad (1,4 procent) reageert men 'uitermate teleurgesteld'.
"Door het ontbreken van de zorgplicht wordt het zicht op wie er waar verblijft in onze gemeente ernstig gehinderd", laat de gemeente Zaandam weten. "Malafide uitzendbureaus houden daardoor meer vrij spel en de verkeerde praktijken blijven makkelijker onder de radar."
D66 en ChristenUnie leggen zich er niet bij neer
De gemeentes vinden hierom dat de Tweede Kamer alsnog moet zorgen dat de zorgplicht onderdeel wordt van de toelating van uitzendbureaus. "De wet die toch bedoeld is om malafide uitzendbureaus te weren, wordt er alleen maar effectiever van", vindt de gemeente Roosendaal. En had het kabinet Rutte IV niet beloofd om alle aanbevelingen van Roemer uit te voeren ?
D66 en ChristenUnie lijken zich in ieder geval niet neer te leggen bij het schrappen van de zorgplicht. D66 wil weten 'hoe en wanneer het mogelijk zou zijn de zorgplicht alsnog toe te voegen aan het toelatingsstelsel' en de ChristenUnie vraagt naar een tijdpad om de zorgplicht 'verder uit te werken'.
Volgens minister Van Gennip (SZW) bereidt de regering andere maatregelen voor om de registratie van arbeidsmigranten 'significant te verbeteren'. Over welke dat zijn zou de Kamer voor de zomer nog worden geïnformeerd.
