BBB en VVD hekelen ‘bemoeienis’ van Diederik Samsom, die Nederland adviseerde boeren verplicht uit te kopen

De NOS en onderzoeksplatform Follow the Money brachten de rol van Samsom naar buiten, na het inzien van documenten. Caroline van der Plas (BBB) vraagt samen met haar collega’s van VVD en JA21 de minister om een reactie op deze ‘vreemde bemoeienis’ van Diederik Samsom. ‘Hij is niet eens een gekozen volksvertegenwoordiger’, twittert ze. PVV-leider Geert Wilders is nog uitgesprokener: ‘Ongekozen PvdA-mastodont Diederik Samsom wil Nederland helemaal afbreken vanuit de Brusselse achterkamertjes. Wat verlang ik naar een #nexit.’

Ook CDA-Europarlementariër Annie Schreijer-Pierik kondigde vanmiddag aan vragen te stellen. ,,Ik heb vaak gewaarschuwd voor Samsom, een milieuactivist nu op deze plek. Hij gaat niet over Milieu en Timmermans ook niet. Dat is een ander Directoraat-Generaal.” Dat staat onder leiding van de Litouwse Eurocommissaris Virginijus Sinkevicius.

Eurocommissaris Frans Timmermans gaat naar aanleiding van de verontwaardiging ‘graag’ in gesprek met BBB-leider Caroline van der Plas over een oplossing voor de stikstofcrisis. ,,Ze is van harte welkom. Ik ontvang ‘r heel graag”, zegt de klimaatman van de Europese Commissie. Timmermans legt de BBB-leider met plezier de Europese regels uit, zegt hij. Maar hij hamert erop dat Nederland zelf vervolgens keuzes moet maken, bijvoorbeeld of boeren zelf moeten kunnen kiezen of ze zich laten uitkopen of dat ze daartoe kunnen worden gedwongen. ,,Dat is niet aan ons.”

Voormalig PvdA-leider Samsom is kabinetschef van Timmermans en had in die hoedanigheid afgelopen november een gesprek met topambtenaren van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). In dat gesprek zei hij over de stikstofproblemen dat ‘Nederland met de auto vol de vangrail is ingereden en dat bijsturen niet meer helpt’, zo berichtten Follow the money en de NOS. De neerslag van stikstof heeft zo’n impact op de natuur dat daardoor nauwelijks nieuwe wegen mogen worden aangelegd.

De Europese Commissie gaat niet over hóé een land de stikstofdoelen haalt, maar kan daarin wel adviseren. Samsom lijkt dat in dat gesprek ook gedaan te hebben. Hij wees er onder meer op dat de Europese Commissie ‘vrij streng’ is bij het beoordelen of vrijwillige uitkoopregelingen geen verboden staatssteun zijn. Er ligt er nu een ter goedkeuring in Brussel. Maar bij een verplichte uitkoop is de Commissie juist minder streng, zei Samsom. Daardoor kan Nederland in een verplichte regeling juist hogere bedragen bieden of gunstigere voorwaarden om te stoppen voor boeren. Volgens Samsom is er bij de Europese Commissie weinig ruimte voor uitstel of flexibiliteit.

Lees verder onder de video

Timmermans onderstreepte al snel in een reactie dat de Europese Commissie ‘niet aandringt’ op verplichte uitkoop van Nederlandse boeren. ,,Wel is gewezen op de gevolgen van mogelijke beleidskeuzen in relatie tot Europese wet- en regelgeving. Het is geheel aan Nederland voor welke oplossing vervolgens wordt gekozen.”

Het is ook niet zo dat Samsom bewust de Haagse ambtenaren heeft opgezocht om zijn mening te geven. ,,We krijgen hier elke dag ambtenaren uit de lidstaten over de vloer die informatie over Europese wetgeving vragen, en die proberen we ze goed mogelijk te geven”, zegt Timmermans. ,,Maar wat ze besluiten is aan de politiek in die landen zelf.”

Ambtenaren van LNV hebben de kabinetschef van de Nederlandse Eurocommissaris om een gesprek gevraagd terwijl ze bezig waren met het vormgeven van de regeling. Natuurlijk ga je daar geen nee tegen zeggen, zegt een Europese ambtenaar. Het niet ongewoon dat Nederlanders juist bij hun landgenoten in Brussel advies vragen, dan doen andere landen ook zo. ,,Dat is waarom het nuttig is om Nederlanders bij de instellingen in Brussel te hebben. Die kunnen helpen uitleggen hoe er hier wordt gedacht en waarom dat zo is. En desgevraagd informatie geven over verschillende opties. Besluiten zijn altijd aan de ministeries en de Tweede Kamer.” Het advies van Samsom is overigens niet opgevolgd.

Pikant is wel dat Samsom als PvdA-Kamerlid zelf in 2009 aan de wieg stond van de omstreden Programmatische Aanpak Stikstof dat later voor zoveel problemen zorgde: De hoogste bestuursrechter van ons land, de Raad van State, zette er in 2019 een dikke juridische streep doorheen: vergunningen voor projecten waarbij stikstof vrij zou komen werden volgens de rechter verleend op basis van beloften om in de toekomst aan natuurherstel te doen, en dat was te vaag. Stikstofuitstoot moet concreet worden gecompenseerd, anders geen vergunning. De voormalig PvdA leider adviseert dus nu over harde maatregelen die nodig zijn om beleid ongedaan te maken dat hijzelf in werking heeft gesteld.

Volgens ingewijden in Brussel is overheidssteun voor de uitkoop van boeren wel mogelijk, maar is er een verschil in de procedure als het om vrijwillige of verplichte uitkoop gaat. Verplichte uitkoop stuit mogelijk op minder zware juridische bezwaren volgens de Europese staatssteunregels.

Onteigening van boeren ligt in Den Haag politiek heel gevoelig. De BoerBurgerBeweging (BBB), die vorige week bij de Provinciale Statenverkiezingen als grote winnaar uit de bus kwam, peinst niet over medewerking, net als een groot deel van de Tweede Kamer. In het door stikstofminister Van der Wal ingezette beleid wordt verplichte uitkoop dan ook als allerlaatste optie gezien, maar volgens de Europese Commissie kan verplichte uitkoop juist een manier zijn om uit de crisis te komen.

Beert-Jan Ruissen, Europarlementariër van de SGP en in Brussel pleitbezorger van de Nederlandse landbouw en visserij zegt ten slotte: ,,Het lijkt erop dat Samsom hier meer heeft gesproken als Greenpeace-activist dan als kabinetschef van de eerste vice-voorzitter van de Europese Commissie. De Natura2000-richtlijnen vermelden nergens stikstof, nergens 2030 en nergens onteigening van boeren.”

Bekijk onze video’s over de stikstofcrisis in onderstaande playlist: