Direct naar artikelinhoud
NieuwsKlimaat

VN-klimaatpanel: slag om klimaat nadert het ‘beslissende moment’

De ‘eeuwige sneeuw’ op de gletsjers bij Kaprun in Oostenrijk is nagenoeg verdwenen.Beeld Marcel van den Bergh

Alleen draconische maatregelen kunnen nog voorkomen dat de wereld onder de 1,5 graad opwarming blijft. Zelfs 4 graden opwarming is nog altijd niet uitgesloten. Dat stelt het IPCC, in een nieuwe samenvatting van de stand van zaken.

Weer een waarschuwing, weer galmende woorden. “Als we nu in actie komen, kunnen we nog een leefbare duurzame toekomst voor iedereen veiligstellen”, aldus Hoesung Lee, voorzitter van het VN-klimaatpanel het IPCC. “Als ik het hele verhaal moet samenvatten in één woord, dan is het: urgentie”, zegt de Nederlandse klimaatwetenschapper Detlef van Vuuren (Planbureau voor de leefomgeving). “Als wereld zijn we nog steeds niet op de goede weg. Eigenlijk is dit het beslissende moment.”

Het klimaatpanel van de Verenigde Naties heeft het allemaal nog maar eens opgeschreven, in een nieuw rapport: het klimaat verandert, 1,5 graad opwarming is eigenlijk al niet meer te vermijden, en als regeringen niet alles op alles zetten, overschrijden we later deze eeuw ook de 2 graden opwarming ten opzichte van de 19de eeuw.

Dat heeft gevolgen: verval van kwetsbare ecosystemen, zeespiegelstijging, natuurrampen met hitte, droogte en ook juist regen, omdat een warmere dampkring meer vocht kan ophopen. De kans neemt toe dat er onomkeerbare processen en procesjes op gang komen, zoals het smelten van hele stukken zuidpoolijs of Groenlandse permafrost tegelijk. En de oorzaak, de énige oorzaak, is de mens. Die draait de klimaatthermostaat steeds hoger, door fossiele brandstoffen te verbranden en zo infrarood absorberende koolstofverbindingen aan de dampkring toe te voegen. Koolstof, dat al tientallen miljoenen jaren lang veilig diep onder de grond lag opgeslagen, gaat weer rond.

Vermoeiend

Bekend verhaal? Bekend verhaal. Maar het klimaatpanel het IPCC zegt het voor alle zekerheid nog maar eens. In een tussenrapport, dat de zes deelrapporten die de afgelopen jaren verschenen nog eens samenvat. “Diepe, onmiddellijke, wereldwijde emissiereducties zijn nodig, anders zal het volgende IPCC-rapport slechts nog kunnen constateren dat we de 1,5 graad al hebben overschreden”, zegt Van Vuuren.

Wéér een waarschuwing. Het heeft iets vermoeiends, erkennen ook de auteurs. “Ik vind dat we de juiste keuzes moeten maken. En al is het voor de vijfde of zesde keer, ik blijf het belangrijk vinden dat we deze informatie steeds weer op tafel leggen”, zegt Van Vuuren. Niet te verwarren met klimaatactivisme of ordinaire klimaatdrammerij, benadrukt co-auteur Aimée Slangen van het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Zee (NIOZ). “Dit rapport bevat de meest recente wetenschappelijke informatie die we hebben. Alles wat erin staat is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek.”

Gelukkig zijn er, te midden van alle somberheid, ook hoopvolle ontwikkelingen, benadrukken de experts. Op veel plekken is duurzame energie inmiddels goedkoper dan fossiele energie, een paar IPCC-rapporten geleden was dat nog anders. Of neem de omslag naar elektrisch rijden: ineens is het denkbaar dat moderne landen binnen tien tot twintig jaar volledig zijn omgeschakeld op elektrisch vervoer. “Allerlei dingen gaan de goede kant op. Alleen nog lang niet snel genoeg”, zegt Van Vuuren.

Griezelig snel

Waar dat heen gaat? Bij het huidige beleid: richting de 3 graden opwarming aan het eind van de eeuw, blijkt uit de IPCC-grafieken. Als de EU, China en India zich aan hun beloftes houden om in het jaar 2050, respectievelijk 2060 en 2070 geen CO2 meer uit te stoten, zouden we onder de 2 graden opwarming kunnen blijven, de grens die de internationale gemeenschap in het klimaatakkoord van Parijs vastpinde als ‘gevaarlijk’. Maar, waarschuwt Van Vuuren: ook een opwarming van 4 graden is nog altijd niet uitgesloten, bijvoorbeeld als het klimaatsysteem heftiger op CO2 reageert dan verwacht.

Intussen slonk de hoeveelheid koolstof die de wereld nog kan uitstoten voordat 1,5 graad opwarming écht een feit is, griezelig snel. Nog tussen de 180 en de 480 miljard ton hebben we daarvoor te gaan – en de wereld stoot jaarlijks 40 miljard ton uit, dus dat gaat snel. Maar in praktijk kan de magische grens van 1,5 graad al over een paar jaar een feit zijn, als een El Niño de temperatuur tijdelijk nog wat opdrijft.

En dan? Dan gaat de strijd om een stabieler klimaat gewoon door. “Het is voorbij de 1,5 graad niet: laat maar zitten”, benadrukt Van Vuuren. “Het wordt dan nog belangrijker om te reduceren.”