CDA in crisisberaad: moet het regeerakkoord opengebroken worden, en kan Hoekstra aanblijven?

Kan Wopke Hoekstra aanblijven als leider van het CDA en heeft de partij überhaupt nog wat te zoeken in het kabinet Rutte III? De christendemocraten zijn naarstig op zoek naar antwoorden na een flink pak slaag van de kiezer bij de Provinciale Statenverkiezingen. De regeringspartij komt daarom vanavond voor crisisoverleg bijeen. Eén ding is duidelijk: het roer moet om. Maar wat houdt dat precies in? 

“Er wordt door Hoekstra, en ook in de ministerraad heb ik begrepen, gezegd dat hij wil dat het op inhoud en stijl – dat is ook een heel belangrijk woord – anders gaat”, zegt politiek commentator Wouter de Winther in Goedemorgen Nederland. “Maar hoe dan en wat dan en wie dan, dat is niet genoemd.”

Het gaat in ieder geval om de discussie over het halen van de stikstofdoelen in 2030 of 2035. “Maar ook om de discussie over de onteigening van boeren, die vanuit D66 maar óók door stikstofminister Van der Wal van de VVD is geuit”, legt De Winther uit. “Je merkt bij Hoekstra en  bij veel andere CDA’ers, dat ze het idee hebben dat je door het keer op keer herhalen van die eikpunten en het regeerakkoord de boeren – die uiteindelijk toch mee zullen moeten als je iets aan het stikstofprobleem wil doen – verder van je afduwt.”

Het CDA verloor bij de stembusgang in ongeveer alle gemeenten van het land. Het resultaat is volgens de prognoses dat de partij in de Provinciale Staten en de Eerste Kamer (die gekozen wordt door de Provinciale Staten) iets minder dan de helft van het aantal zetels verliest. Vooral op het platteland, waar de partij traditioneel sterk is, verloren ze veel aanhangers. Een flink deel van die stemmers stapte over naar de BoerBurgerBeweging (BBB).

Blijft Hoekstra aan als leider?

Na de verkiezingen klonk vanuit het CDA in de provincies kritiek op het optreden van de partijtop in Den Haag. Hoekstra wil in ieder geval door en krijgt daarbij steun van de partijvoorzitter. Opvallend is volgens De Winther dat men hier vlak na de verkiezingen niet helemaal achter leek te staan. “Vlak na de verkiezingsuitslag zag je wat twijfel her en der. Zo leek Lucille Werner, toch een bekend Kamerlid voor de partij, nog niet helemaal overtuigd.” Jongerenbeweging CDJA twijfelde ook openlijk of Hoekstra als partijleider kon aanblijven. En ook in de provincie heeft De Winther geluiden gehoord van mensen die zeiden dat de verkiezingsuitslag “ook wel eens personele consequenties” kon hebben.

Maar dat sentiment lijkt inmiddels om te slaan, zegt De Winther. “We zijn een paar dagen verder en dan zie je toch dat de gelederen wat meer gesloten lijken te worden.” Desondanks zal het punt niet onbesproken blijven tijdens het crisisoverleg tussen de CDA-kopstukken vanavond, verwacht hij. “Er is natuurlijk wel wat gebeurd en je moet je wel met elkaar verhouden tot die uitslag.”

De meningen verschillen, maar De Winther heeft de indruk dat de meerderheid van de CDA’ers vindt dat het niet zoveel zin heeft om van leider te wisselen. “In ieder geval niet op dit moment.” Dat het roer om moet is duidelijk, zo gaf Hoekstra afgelopen vrijdag ook al “heel duidelijk” aan, aldus De Winther. Hij zei onder meer dat het kabinet wat moet veranderen na het “glasheldere signaal” dat de kiezer heeft afgegeven. “We kunnen niet zomaar op deze manier door en doen alsof er niets gebeurd is”, zei Hoekstra.

Moet het regeerakkoord opengebroken worden?

Oud-landbouwminister en CDA’er Cees Veerman pleitte maandag in het WNL-programma Sven Op 1 voor het openbreken van het regeerakkoord op het stikstofbeleid. “Ik vind dat je na verkiezingsuitslag als deze, een echte aardverschuiving, opnieuw om tafel moet als kabinet. Begin opnieuw onderhandelingen over de meest lastige punten en dat is het stikstofbeleid.” Hij gaf aan dat dit al eerder is gebeurd.

Tekst gaat verder onder de tweet.

Moeten we het regeerakkoord openbreken? 'Jazeker, dat is eerder gebeurd', zegt oud-landbouwminister Cees Veerman (CDA) @Sven_op_1 . 'Begin onderhandelingen over een van de meest lastige punten en dat is het stikstofbeleid, wees daarin verstandig.' #WNL pic.twitter.com/vO6YLnK1rn

— NPO Radio 1 (@NPORadio1) March 20, 2023

De Winther reageert dat een kabinet en ministers op het moment dat omstandigheden veranderen, of de haalbaarheid van bepaalde doelen, je je daartoe moet verhouden. “En dan moet je wellicht de koers bijstellen.” Maar het is niet zo dat dit betekent dat alle gemaakte afspraken dan maar stante pede het raam uitgegooid kunnen worden, beklemtoont hij. “Een regeerakkoord is een compromisdocument waarin allerlei verschillende belangen en stokpaardjes van verschillende partijen tegen elkaar zijn afgewogen, maar wel in balans met elkaar moeten zijn.”

Op het moment dat afspraken geschrapt worden omdat ze te ingewikkeld worden, in dit geval dus het stikstofdossier, blijft er voor een coalitiepartij als D66 weinig reden over om nog mee te regeren in het huidige kabinet. “Dus je moet als coalitie, als je het met elkaar uit wil houden, ook rekening houden met de gevoelens. Dat geldt voor D66 met CDA, maar het geldt ook voor CDA richting D66”, legt De Winther uit. “Van: oké, het wordt nu anders, kunnen we iets doen dat voor iedereen voldoende ruimte geeft om ook aan je eigen achterban een verhaal te kunnen houden? Als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan.”

Wat gebeurt er als het kabinet valt

Mocht het kabinet toch vallen, zoals ook al door meerdere prominenten is voorspeld, is de vraag of Hoekstra dan óók aanblijft. “Het zal er heel erg van afhangen wanneer dat moment zal zijn”, zegt De Winther. “Als dat morgen gebeurt, dan is dat misschien wat waarschijnlijker dat hij dan door zou gaan dan over twee jaar, als de omstandigheden veranderd zijn.” Ook de peilingen zullen daar een belangrijke rol in spelen. “Op het moment dat CDA consequent negatief blijft scoren, dan kan er ook in zo’n partij op een gegeven moment wel de vraag worden opgeworpen: moeten we het niet met iemand anders proberen?”

En wie zou dat dan moeten zijn? Pieter Omtzigt, die geen onderdeel meer is van het CDA, wordt alsnog opgeworpen. “Hij is natuurlijk wel iemand die christelijk-democratische roots heeft, waar mensen nog steeds veel vertrouwen in hebben.” Maar De Winther benadrukt dat er de afgelopen tijd veel gesteggel is tussen Hoekstra, Hugo de Jonge en Omtzigt. “De problemen tussen Omtzigt en het CDA zijn wat breder van aard. Dus daar zullen nog veel inschikmomenten moeten zijn voor een heleboel andere mensen binnen het CDA om dat mogelijk te maken.”

Dinsdagavond praat de partijtop met de provinciale bestuurders over de uitslag en hoe nu verder. Ook de leiders van het CDJA, het vrouwen- en seniorennetwerk schuiven aan bij het beraad.

Lees meer:

CDA-prominent Van Toorenburg staat achter ‘keiharde manager’ Wopke Hoekstra en hoopt op terugkeer Pieter Omtzigt

Door: Redactie