Ondanks verbod voor ambtenaren, ministers en parlementsleden, blijven politici actief op TikTok. Waarom?

“Jij hebt flink pipi gedaan, hoor.” Het is zondag 19 maart en op het TikTok-account van Conner Rousseau verschijnt een opvallend filmpje. De partijvoorzitter van Vooruit loopt stage op de afdeling pediatrie van het Vitaz-ziekenhuis in Sint-Niklaas. In een compilatie krijgen we te zien hoe hij pampers ververst, spelletjes speelt en een baby fruitpap probeert te geven. Een speciaal bedankje aan het zorgpersoneel op de dag van de zorg, zo blijkt uit het bijschrift. Op maandag is het filmpje al 13.500 keer bekeken.

Ook Groen-vicepremier Petra De Sutter verspreidt zondag een TikTok-filmpje naar aanleiding van de dag van de zorg. In rubberen laarzen aait het groene boegbeeld alpaca’s en konijntjes op zorgboerderij Huppeldepop in Grimbergen. Goed voor 348 kijkers. Qua dramatiek spant Vlaams Belang-boegbeeld Tom Van Grieken de kroon, die op een achtergrond van heroïsche muziek en in slow motion wapperende leeuwenvlaggen brandhout maakt van het ‘opengrenzenbeleid’ van Vivaldi. De video is op maandag 6.556 keer bekeken.

De filmpjes zijn opmerkelijk, want twee weken geleden kondigden de Vlaamse en federale regering nog een ban aan op TikTok. Ministers en overheidspersoneel mogen de Chinese video-app niet langer op hun werktelefoon hebben staan. Maandag werd het Vlaamse verbod uitgebreid naar alle parlementsleden, hun medewerkers en parlementair personeel. “We mogen geen enkel risico nemen”, zegt parlementsvoorzitter Liesbeth Homans (N-VA).

Spionage

Inlichtingendiensten waarschuwen al langer dat de populaire Chinese app onzorgvuldig omspringt met gebruikersdata. Sommigen vermoeden zelfs spionage. “Op basis van je gebruiksgegevens kunnen socialemediabedrijven persoonlijke data afleiden, zoals je geaardheid, contactpersonen en locaties. Vaak verkopen ze die informatie door aan adverteerders. Alleen is TikTok ook een Chinees overheidsbedrijf, en is het mogelijk dat het die gegevens onder druk doorspeelt aan de Chinese overheid”, zegt computerwetenschapper Jeroen Baert.

In de VS, Canada en Denemarken geldt al langer een verbod voor politici. Ook de Europese Commissie en de Europese Raad verbieden het gebruik van de app voor hun medewerkers. Maar in België zijn nog niet alle politici overtuigd van het gevaar. Uit een overzicht van de krant Le Soir blijkt dat verschillende partijvoorzitters en ministers actief blijven op TikTok. Onder hen PS-voorzitter Paul Magnette, Ecolo-covoorzitter Rajae Maouane en MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez.

Een onderzoek langs Vlaamse kant levert een gemengd beeld op. Van alle Vlaamse ministers heeft enkel cd&v-minister van Jeugd, Benjamin Dalle, nog een account. Zijn laatste filmpje dateert al van begin februari, nog voor het verbod. Minister van omgeving Zuhal Demir (N-VA) verwijderde onlangs haar account. De partijen hebben wel nog actieve accounts. In de federale regering is De Sutter de enige met een actief profiel, samen met de Franstalige regeringsleden Ludivine Dedonder (PS), Thomas Dermine (PS), Karine Lalieux (PS) en Georges Gilkinet (Ecolo).

TikTok-telefoon

Het oogt weinig consequent: een minister zoals De Sutter, die ambtenaren een TikTok-verbod oplegt, blijft de app zelf gebruiken. Toch doet ze naar eigen zeggen weinig verkeerd. “TikTok staat niet op mijn diensttoestel, noch op eender welk ander toestel in mijn kabinet dat zich verbindt met ons netwerk of een mailbox bevat”, zegt ze. Haar kabinet gebruikt een leeg privétoestel dat werd aangekocht door de partij.

Ook bij Rousseau staat er “een Chinese muur” tussen zijn eigen werktelefoon en de TikTok-telefoon die door twee medewerkers wordt beheerd. “Xi mag daar alles afhalen wat hij wil”, zegt partijwoordvoerder Niels Pattyn met een knipoog. De aparte telefoon is een oplossing waar onder meer ook cd&v en Groen naar grijpen. Of dat helpt? “Het is een goed begin”, zegt Baert. “Maar als die telefoon altijd op dezelfde plek wordt bewaard, geef je natuurlijk wel nog altijd bepaalde metadata over locaties en wifinetwerken vrij.”

Voor veel politici wegen de bezorgdheden niet op tegen het belang van TikTok om jongeren te bereiken, zeker in het laatste jaar voor de verkiezingen. “In 2019 bereikte je via Facebook nog de hele bevolking. Nu zitten tieners en twintigers vooral op TikTok, dertigers en veertigers op Instagram, en vijftigplussers op Facebook”, zegt Van Grieken. De diversificatie is de reden waarom een partij zoals Vooruit bijvoorbeeld ook pensioenfilmpjes lost op Facebook, terwijl ze op TikTok eerder problemen in het onderwijs en de zorg aankaart.

“Als politicus heb je de plicht om aanwezig te zijn onder de mensen: op straat, op café, en dus ook op sociale media”, zegt Pattyn. “Bovendien is het belangrijk om een tegenverhaal te laten horen tegenover de extreme partijen, die bijzonder actief zijn op sociale media.”

De scherpste kritiek op de houding van sommige politici kwam afgelopen weekend misschien wel van Vlaanderens populairste TikTok-politicus: PVDA-parlementslid Jos D’Haese, goed voor 121.900 volgers. Zijn partij stelt dat Amerikaanse giganten Facebook en Google evengoed massaal data verzamelen. Zijn TikTok-filmpje over de ‘hypocrisie’ van de Vlaamse regeringspartijen werd intussen bijna 17.000 keer bekeken.