Waarom Soudal, AB InBev en Deceuninck maar niet weggeraken: deze Belgische bedrijven blijven actief in Rusland

“Het is niet zo gemakkelijk om goed te onderhandelen met kopers die weten dat je ervan af wilt”, zegt een directielid van een Belgisch industrieel bedrijf dat actief is in Rusland. “En als je dan verkoopt, neemt een van de kornuiten van Poetin het met plezier in ontvangst. Wie wordt daar beter van? Wat dat betreft is de situatie vergelijkbaar met het moment van de val van de Sovjet-Unie.”

In de jaren 90 konden enkele oligarchen voor een prikje de Russische overheidsbedrijven opkopen. Een herhaling daarvan, maar dan met de vestigingen van westerse privébedrijven, hoeft geen fictie te zijn. McDonald’s verkocht rond deze tijd vorig jaar zijn 850 restaurants in Rusland aan ondernemer Alexander Govor, die ze geleidelijk aan heropent onder de naam Vkoesno & Totsjka, ofwel ‘Lekker. Punt uit’. Diezelfde miljardair nam in september ook de lokale activiteiten van een Fins verpakkingsbedrijf over.

Ook Belgische bedrijven lieten weten dat ze zich vanwege de oorlog in Oekraïne uit Rusland wilden terugtrekken. Een van hen was AB InBev. De Leuvense brouwer kondigde vorige lente zijn vertrek aan uit Rusland door zijn aandeel in de joint venture met het Turkse Efes in de etalage te zetten.

Enkele maanden later bleek via een tweet dat AB InBev-Efes in zeven Russische brouwerijen ook Leffe ging produceren. Het leidde tot protest, niet het minst in Oekraïne, en sommigen spraken zelfs over een boycot. Intussen is de productie van Leffe in Rusland alweer stopgezet. Het bedrijf wil wachten tot de gesprekken over het belang in de joint venture zijn afgerond.

“AB InBev ziet ook af van alle financiële voordelen van de joint-ventureactiviteiten”, zegt de woordvoerder. “Bijgevolg neemt AB InBev de investeringen in AB InBev-Efes niet langer op in zijn balans.” Dat komt neer op een waardevermindering van 1,1 miljard dollar (1 miljard euro) in de boekhouding.

Samengevat: een jaar na de aankondiging heeft AB InBev wel degelijk stappen ondernomen, maar staat het nog altijd op het punt om te vertrekken. In die situatie bevinden heel wat Belgische bedrijven zich. Soms is het niet altijd duidelijk of ze ook echt willen vertrekken, of liever even onder de radar blijven tot rustigere tijden aanbreken.

Neveneffecten

“Vertrekken duurt lang en soms is er de hoop dat het conflict na verloop van tijd toch een andere vorm aanneemt”, zegt Ivan Van de Cloot, hoofdeconoom van denktank Itinera. Hij waarschuwde vorig jaar al voor de mogelijke neveneffecten van sancties. “De diepere vraag is of het zinvol is. Het verzwakt onze bedrijven en wie tref je in Rusland? Tref je het regime, of de gewone Rus?”

Hij wijst erop dat enkele vertrekaankondigingen wat hypocriet waren. Sommige bedrijven gebruiken nu Turkije als tussenstation, om importsancties te omzeilen. Pas nu begint Turkije het transport van goederen naar Rusland tegen te houden als ze op de sanctielijsten staan.

Van de Cloot: “De hele boycot hangt met spuug en plaktouw aan elkaar. Kijk naar hoelang we nog gas en olie uit Rusland hebben geïmporteerd. De officiële verklaringen daarrond hebben het verschil niet gemaakt, pas met het opblazen van de Nordstream-pijpleidingen viel de import terug. En dan nog bereikt het Russische gas ons via omwegen.”

Onderzoek van de Universiteit van Sankt Gallen en IMD Business School in Zwitserland toont dat nog maar 9 procent van de westerse bedrijven hun vestiging daar heeft verkocht of gesloten, zo berichtte De Standaard onlangs. “Veel bedrijven hebben de druk van regeringen, ­ media en ngo’s om Rusland te verlaten naast zich neergelegd”, zo schreven de onderzoekers.

Imago

Geen overheidsdienst of kabinet in ons land – Vlaams noch federaal –, die kan vertellen hoeveel Belgische of Vlaamse bedrijven nog in Rusland actief zijn of er zijn weggetrokken. Wel zijn er websites die lijsten met bedrijven publiceren om hen tot actie aan te zetten, zoals ‘Boycott Russia’, ‘Squeezing Putin’ en ‘Leave Russia’, maar deze hebben maar een beperkte kijk op de Belgische bedrijven.

Studiebureau Graydon Creditsafe stelde zelf een lijst samen op basis van publieke bronnen. Het kijkt daarvoor naar de participaties van Belgische bedrijven in bedrijven in Rusland. De Morgen kon die lijst inkijken en leidt daaruit af dat 120 ondernemingen aandelen hebben in een of meerdere Russische bedrijven. Dat is bijvoorbeeld nodig om een fabriek in Rusland uit te baten, maar in andere gevallen kan het om distributie gaan. Vaak betreft het bedrijven die ook bij het brede publiek bekend zijn, beursgenoteerd zijn, en toch gevoelig zijn voor hun imago.

De Franstalige zakenkrant L’Echo kwam op basis van dezelfde lijst tot een hoger aantal, maar het kan bijvoorbeeld om dubbeltellingen gaan. Volgens Graydon CreditSafe is er in een jaar tijd amper evolutie te zien. Slechts een tiental bedrijven zou geen participaties in Rusland meer hebben.

“Wij hebben de banden doorgeknipt”, zegt de woordvoerder van Soudal, de producent van lijmen, siliconen en isolatieschuim. “Er is daar nog productie onder de merknaam Soudal, maar we ondersteunen die productie niet meer. Hun IT-systeem is losgekoppeld van het onze. Ze zijn op zichzelf aangewezen voor aankoop, productie, alles.”

De Soudal-fabriek in Rusland is dan wel verzelfstandigd, zoals dat heet, maar toch zijn niet alle banden verbroken, zoals het bedrijf beweert. De aandelen in de Russische firma’s blijven behouden.

“Misschien is het conflict ooit toch voorbij, niet? En het heeft volgens ons geen zin om het voor een habbekrats cadeau te doen.”

Het beursgenoteerde Deceuninck zit in een soortgelijke situatie als AB InBev: op het punt staan te vertrekken, maar nog niet weg. De producent van ramen en deuren met hoofdzetel in het West-Vlaamse Hooglede-Gits is actief in negentig landen en heeft productievestigingen in twaalf landen, waaronder Rusland.

“De Russische activa ter waarde van 7,5 miljoen euro zijn vorig jaar al uit de balans gehaald”, zegt de woordvoerder. Ook hier gebeurt dat in afwachting van een strategische review van de activiteiten in Rusland door de raad van bestuur. Dat kan neerkomen op een verkoop, maar dat is nog niet zeker. Eerder liet de CEO van Deceuninck verstaan dat de prijs die het daarvoor zou krijgen, te laag is.

Spagaat

Naast het argument om met de verkoop de Russische oligarchen niet in de kaart te spelen, halen de meeste bedrijven ook aan dat ze de lokale bevolking niet in de steek kunnen laten. Dat komt nog het meest naar voren bij bakkerij en patisseriefabrikant Puratos, die al twintig jaar stevig in Rusland verankerd is.

Het bedrijf heeft er twee grote productiesites en de Puratos-producten worden verdeeld in meer dan vijftig steden, van Vladivostok in het uiterste oosten, tot de exclave Kaliningrad in het westen. Het gaat dan ook om een ruim assortiment: desembroden en taartjes, maar ook snoepgoed en chocolade van hun merk Belcolade.

“We volgen de Europese sancties, waardoor we bijvoorbeeld geen apparatuur meer kunnen sturen en bepaalde activiteiten niet kunnen ontplooien, maar we gaan door omdat we onze collega’s ondersteunen en de lokale bevolking voeden", zegt de woordvoerder van Puratos.

Dat leidt voor sommige ondernemingen tot een spreidstand. Volgens de analyse van De Morgen, op basis van de lijsten van Graydon Creditsafe, zijn zestien Belgische bedrijven zowel in Rusland als in Oekraïne actief. Dat is bijvoorbeeld zo bij Puratos, dat ook een fabriek heeft in de Oekraïense havenstad Odessa, die regelmatig Russische beschietingen te verduren krijgt.

“We hebben daar voor de werknemers een bunker gemaakt om te schuilen en soms moeten we de productie om veiligheidsredenen stilleggen. Maar wij maken brood en dus is het toch belangrijk om die activiteiten daar te behouden. De Oekraïners werken in moeilijke, gevaarlijke omstandigheden, maar ze komen vrijwillig. Hun moed om te werken is onvoorstelbaar.”