De Europese ministers van Landbouw hadden tot vanochtend vijf uur nodig om tot een akkoord te komen over het toekomstige landbouwbeleid van de Europese Unie. Dat dit zo moeizaam ging is logisch: het gaat om honderden miljarden euro's en alle Europese lidstaten praten erover mee.
En dat zijn 27 lidstaten met totaal verschillende belangen, en dus is er ruim twee jaar onderhandeld door de Europese Raad van landbouwministers. Zij hoefden overigens niet bij nul te beginnen, maar konden voortborduren op een voorstel van de Europese Commissie.
Deze gaf in 2018 het startschot voor het vernieuwen van het landbouwbeleid van de EU. Het huidige beleid stamt uit 2013. Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), een van de fundamenten van de Europese Unie, startte in 1963 en is sindsdien vijf keer grondig aangepast.
Landbouwbeleid op de schop
Want door de jaren heen veranderden het boerenbedrijf en de economie. In de eerste jaren van het beleid was het voornaamste doel nog om Europese boeren een hogere prijs te garanderen voor hun producten dan de prijs op de wereldmarkt, vertelt Petra Berkhout, landbouweconoom van de Wageningen University.
Die gegarandeerde prijs leidde ook tot overschotten, de beruchte boterbergen en wijnmeren. En daarom was ingrijpen noodzakelijk, legt Berkhout uit. Het beleid ging op de schop: het kunstmatig hoog houden van de prijs werd afgeschaft. De Europese subsidies worden sinds de jaren '80 gebruikt om het inkomen van boeren aan te vullen.
Hoeveel subsidie boeren krijgen, is nu afhankelijk van het aantal hectares landbouwgrond dat ze hebben. Voorwaarde voor subsidie is verder dat boeren zich aan een uitgebreid pakket aan regels houden.
Commissie wil vergroening
Dat gaat de Europese Commissie inmiddels niet ver genoeg meer, omdat er geen extra stimulans is om de landbouw te verduurzamen en minder vervuilend te maken. Het idee is daarom om een deel van de subsidie afhankelijk te maken van extra dingen die boeren doen om te vergroenen.
Hoe groot dat deel wordt, daar lopen de meningen over uiteen. De Commissie stelde 20 procent voor, de Europese Raad is het daar mee eens. Maar in het Europees Parlement pleit men voor een hoger percentage, van 30 procent.
Inzet Nederland
Dat was ook wel de inzet van Nederland, vertelt Deniz Horzum, woordvoerder van de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiging bij de EU in Brussel. "Maar in het huidige krachtenveld was dit het maximaal haalbare en alsnog een mooie uitkomst", zegt hij.
Ook Berkhout heeft wel begrip voor deze nederlaag voor het Nederlandse belang. "Het is logischer om meer natuur en klimaat te doen, maar op een gegeven moment moet er een compromis bereikt worden."
"Het is logischer om meer aan natuur te doen, maar op een gegeven moment moet er een compromis bereikt worden."
Nederland is op landbouwgebied een stuk verder dan landen als Polen en Hongarije, legt Berkhout uit. "En Frankrijk, Italië en Spanje krijgen nog veel geld. Het is in die landen soms lastig boeren, op berghellingen bijvoorbeeld."
Werk voor 22 miljoen Europeanen
Zonder de Europese steun zou in veel regio's van die landen landbouw niet rendabel zijn, terwijl het vaak wel een van de weinige bronnen van werk is. Er zijn grofweg zo'n 10 miljoen boerenbedrijven in de EU, goed voor werk voor 22 miljoen mensen.
Nederland kan overigens best tevreden zijn met de uitkomst van de onderhandelingen van de ministers, benadrukt Berkhout. "Uiteindelijk is een gelijk speelveld, van een Europa met open grenzen, het belangrijkst voor ons. Omdat we meer produceren dan we nodig hebben", aldus Berkhout. "Nederland heeft veel baat bij een goed functionerende interne markt."
"Uiteindelijk is een gelijk speelveld, van een Europa met open grenzen het belangrijkst voor ons, omdat we meer produceren dan we nodig hebben."
Minister Carola Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, ChristenUnie) is tevreden met het akkoord, dat 'goed is voor de boer, en goed voor natuur, milieu en klimaat'. Er zijn ook nog wel verbeterpunten, vertelt woordvoerder Bertine Moenaff-Fennema. "Onze zorg is of dit ook leidt tot minder regels. Dat blijft een punt van aandacht, dat we de komende tijd in de gaten moeten houden."
Om hoeveel geld gaat het?
Vele tientallen miljarden. De landbouwsubsidies waren in de jaren '80 goed voor ruim 70 procent van het hele EU-budget. Door de jaren heen is dit percentage wel gedaald, mede omdat het EU-budget flink is verhoogd. Vorig jaar ging er 50 miljard euro naar het landbouwprogramma van de EU, omgerekend 37,4 procent van de totale EU-begroting.
Hoeveel daarvan is voor Nederland?
In 2019 ontvingen Nederlandse boeren 768,9 miljoen euro aan landbouwsubsidie, meldt Michel Maas, woordvoerder van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Deze organisatie, die valt onder de ministeries van LNV en Economische Zaken, is verantwoordelijk voor het verdelen van de subsidie.
In de afgelopen jaren daalde het subsidiebedrag dat in Nederland terechtkwam gestaag: in 2013 was het nog ruim 1 miljard euro.
Is het nu geregeld?
Nee. Nog lang niet. Over dit compromis hebben de landen tweeëneenhalf jaar vergaderd. Het Europees Parlement stemt deze week over het voorstel van de Europese Commissie, en kan daarbij ook nog voorstellen voor wijzigingen indienen.
Het resultaat van de discussie in het Europees Parlement en het akkoord van de lidstaten gaan vervolgens het Brusselse onderhandelingscircuit in, trialoog genaamd. Hierin onderhandelen Commissie, Europese Raad en het Parlement over een compromis. En dat kan een tijdrovend proces zijn. "In 2013 duurde dat een half jaar", herinnert Berkhout zich.
