Ineens stapt er iemand op je af met uitgestoken hand. Dus sta je voor de keuze: aanpakken of weigeren. Het coronavirus lijkt op zijn retour, maar handen schudden is voorlopig nog verboden. Dat kan behoorlijk ongemakkelijke situaties opleveren.
Sociale media staan vol met berichten en foto's van mensen die weer kussen, knuffelen en handen schudden. Ook Melvin doet het. "Als iemand zijn hand uitsteekt schud ik de hand. Ik zie in Alkmaar voortdurend mensen handen schudden en bovendien heb ik altijd een flesje desinfectiealcohol bij me."
Melvin maakte het laatst nog mee. "Ik ging voor een elleboog, maar de ander wilde mijn hand schudden. Behoorlijk ongemakkelijk allemaal", zegt hij.
Gedragspsycholoog Suzie Geurtsen had ongeveer hetzelfde. "Iemand stak zijn hand uit en ik heb toen maar gezegd: 'ja het mag eigenlijk niet hè' en toen werd het ongemakkelijk", vertelt ze. "De ander schrikt dan van jouw reactie."
'Handen schudden is beleefd'
Handen schudden zit simpelweg te diep geworteld in onze cultuur. "We hebben geleerd dat het beleefd is om een hand te schudden, dus voelt het onbeleefd om dat niet te doen. Die paar maanden dat we het niet doen wegen niet op tegen de jaren ervoor dat we het wél deden."
Dat beaamt gedragspsycholoog Ruud Custers. "Als iemand zijn hand uitsteekt, nodigt hij of zij je daarmee uit voor bepaald gedrag, namelijk dat je de hand schudt. Het automatisme hierin is heel sterk. Kijk maar naar premier Rutte, die heeft het handen schudden ook lang volgehouden. Het ging zelfs nog een keer mis."
Oeps: hier gaf Mark Rutte per ongeluk toch nog een hand
De kans dat je iemands hand weigert als je voor het blok wordt gezet is volgens psycholoog Geurtsen klein. "On the spot een keuze maken en bedenken wat je zelf wilt is lastig. Dan ga je snel mee in wat de ander doet. Bovendien wil je niet de zeurpiet zijn. We willen er graag bij horen en niet afgewezen worden."
Hoe besmettelijk is een hand?
Al in 2014 bekeken Britse wetenschappers hoeveel bacteriën er werden overgedragen bij een handdruk, in vergelijking met andere begroetingen.
Bij elke aanraking draag je ziektekiemen over, maar de oppervlakte van aanraking maakt veel uit. Bij een handdruk blijken vier keer zo veel bacteriën overgedragen te worden als bij een snelle boks bijvoorbeeld.
Nu is het coronavirus geen bacterie, maar de onderzoekers verwachten dat het verschil bij virussen even groot is. De duur en stevigheid maakt ook nog verschil: bij een stevige handdruk worden twee keer zo veel ziektekiemen overgedragen. En een langere high five of boks, die drie seconden wordt vastgehouden, zorgt ook voor meer overdracht.
Nu was het in de situatie van Melvin nog zo dat hij er zelf geen moeite mee had om een hand te schudden. Anders wordt het als jij je daar wél onprettig bij voelt, zoals twitteraar Chantal gebeurde op een familieverjaardag. "Drie mensen hoesten, iedereen pakt worst en kaas van een plank. Ik kreeg, ook al gaf ik aan geen kus of knuffel te willen, toch een vieze natte plakzoen. Van iemand die blaft als een zeehond."
Mensen vinden het steeds lastiger om zich aan de coronamaatregelen te houden. Het RIVM ziet dat al langer.
98.5 procent van de Nederlanders hield zich tot 21 juni aan de maatregel om geen handen te schudden. Hoe dat nu zit, blijkt eind volgende week. Dan komt het RIVM met de volgende onderzoeksresultaten.
"Ik kan me goed voorstellen dat mensen denken dat een hand onschuldig is", zegt een woordvoerder van het RIVM. "Maar deze adviezen komen niet uit de lucht vallen. Het virus is niet weg en we weten ook dat als mensen zich niet maatregelen houden, het risico op verspreiding weer toeneemt. We willen niet terug naar waar we vandaan komen."
Zo los je het op
Maar wat kun je dan doen als iemand zijn hand naar je uitsteekt? Bedenk vooraf wat je wil. "Wat voor mij goed werkt is een tegenreactie", zegt psycholoog Custers. "Dus steek je elleboog uit als reactie en maak een grapje. Dat werkt beter dan op serieuze toon zeggen: 'dit moeten we maar niet doen'."
