Doodgereden wilde dieren zoals reeën worden steeds vaker teruggelegd in de natuur. Met een wezenloze blik, vaak hun tong uit de mond, helemaal stijf. Eng? Vies? "Zelfs de maden zijn waardevol."
Laatst was natuurfotograaf Peter Hegi in de Duivenvoordse Polder, vlak bij Den Haag, toen hij een dode ree zag liggen. Gewoon zo, langs het wandelpad.
Hij maakte een foto van de plattegrond van het wandelpad, gaf met een kruisje aan waar het dier lag, en twitterde naar Staatsbosbeheer: "Laten jullie die gewoon liggen?"
Aanvulling voor de natuur
Het antwoord was: ja. Die laten ze gewoon liggen, 'aangezien het om een betrekkelijk rustig gebied gaat.' Bovendien: "Het dode dier is een aanvulling voor de soortenrijkdom van het gebied."
En dat gebeurt steeds vaker, weet Joke Bijl, woordvoerder van Staatsbosbeheer. "Het was altijd heel ongebruikelijk om grote, dode dieren te laten liggen of terug te leggen na een aanrijding", zegt ze. "We zijn in ons land behoorlijk opruimerig, houden ervan als de dingen netjes en opgeruimd en aangeharkt zijn."
Tegennatuurlijk
Maar eigenlijk, zo zegt Elke Wenting, is het heel tegennatuurlijk om kadavers op te ruimen, 'want het hoort gewoon bij de kringloop van het leven'.
Wenting is promovenda kadaverecologie aan de Wageningen University (WUR). "Je moet je voorstellen dat er in die kadavers heel veel schaarse, natuurlijke voedingsstoffen liggen opgeslagen. In hun botten, spieren, weefsel."
Door de kadavers te laten liggen, komen die voedingsstoffen terug in de natuur. Via het ontbindingsproces de grond in, of ze worden opgegeten doordat de kadavers op het menu staan van andere dieren.
Goed voor de planten
Ook bleek uit onderzoek begin dit jaar, van de Rijksuniversiteit Groningen, dat het laten liggen van dode herten in de Oostvaardersplassen een positief effect had op de biodiversiteit in het gebied.
"De kadavers zorgen niet alleen voor veel meer insecten en andere geleedpotigen op de korte termijn, maar ook op de lange termijn via een verhoogde plantengroei", zo stelden de onderzoekers. Planten bij kadavers werden meer dan vijf keer zo groot. En er zijn zelfs dieren die profiteren van de botten en de haren.
Maden voor de uiltjes
Via zogenoemde kadavercams kunnen experts en natuurliefhebbers thuis zien hoe vossen en buizerds op kadavers af komen. En soms zelfs een raaf: redelijk zeldzaam, ze komen echt alleen voor in gebieden waar geregeld kadavers liggen. "En", zo zegt Wenting, "vergeet niet de grote variatie aan insecten die daarop af komen." Steenuiltjes en egels eten de vliegenmaden weer op.
Ook Wenting beaamt dat natuurbeheerders steeds meer gaan inzien hoe belangrijk het is om kadavers te laten liggen. "Er komt meer oog voor, doodgereden dieren werden vroeger allemaal naar een destructiebedrijf gebracht, maar nu is dat gelukkig minder vanzelfsprekend."
De kans om een kadaver zomaar op een wandelpad tegen te komen, is overigens heel klein. "Die dieren die een natuurlijke dood sterven, doen dat doorgaans niet op een plek waar veel mensen komen."
Overslaan of niet?
Bovendien mogen alleen boswachters doodgereden dieren zelf terug het bos in slepen. Mensen die een dier doodrijden zijn daar zélf niet altijd voor bevoegd. Zo zijn er verschillende boswachters die een eigen kadaverplek in hun bos hebben.
"En dan staat er een bewegwijzering voor mensen die de kadavers wél willen zien, en de mensen die het graag overslaan", zo weet Bijl van Staatsbosbeheer.
Want ja, het is misschien een beetje vies. Of eng. Of in elk geval: onbekend. Zo'n dier met opengesperde, glazige ogen, tong vaak uit de bek. En als ze al een beetje aangevreten zijn en ontbinden, ruikt het ook niet 'heel erg fris'.
Luister naar je lichaam
"Maar we leren mensen dan dat die stank een waarschuwingssignaal is", zegt ecoloog Melanie Pekel, van Ark Natuurontwikkeling.
"We zeggen dan: luister naar je lichaam." Als het stinkt, dan is dat eigenlijk naar de mens toe een signaal dat we het niet kunnen eten of aanraken. Overigens is kadavergeur niet schadelijk voor de gezondheid. Ruik je niets, zoals in de winter vaak het geval is, dan kun je 'best wat dichterbij komen'.
En mensen doen dat ook, zegt Pekel. "Omdat we alles wat dood was altijd zo hebben opgeruimd, staan kadavers ver van ons af. Maar mensen zijn vaak nieuwsgierig."
Als Pekel een kadavercam op een nieuw dood dier richt, komen mensen altijd even kijken. Vooral kinderen. "Je denkt dat die er juist voor terugdeinzen, maar die willen er juist alles van weten. Die zijn niet bang. Volwassenen vinden het vaak enger."
Het kan heftig zijn
Voorlichting geven is daarom goed, stelt Bijl. "We hebben in het verleden vaak wel geschrokken reacties gehad van mensen die dan naar de Oostvaardersplassen waren geweest in de winter, en meerdere kadavers zagen. Dat kan heftig zijn."
Maar Bijl en haar collega's proberen dan uit te leggen: één dood dier voedt heel veel andere dieren die ook eten nodig hebben.
