Premier Rutte heeft zijn mening over zwarte piet bijgesteld. We spraken drie mensen van drie verschillende generaties hierover. "Als klein meisje, ik was 3, zat ik een keertje in bad met een sponsje mijn huid af te boenen. Andere kindjes hadden me 'zwarte piet' genoemd."
Zwarte piet zal de komende jaren uit beeld verdwijnen, verwacht de premier, onder druk van het maatschappelijk debat. "Mensen willen die pijn niet meer."
De premier gaf aan dat hij sinds 2013, toen hij zwarte piet 'nou eenmaal zwart' noemde, is veranderd in zijn mening. Dit komt omdat hij met mensen met een donkere huidskleur heeft gesproken, onder wie kinderen die zich heel gediscrimineerd worden omdat Piet zwart is. "Toen dacht ik: dit is het laatste wat je wilt."
Nicole Römer (28) is jurist en is geboren op Aruba:
"Ik vind het goed dat Rutte zich hierover uitspreekt, maar ik betwijfel of hij het echt meent. Het voelt alsof hij het zegt omdat het hoort en hij er niet onderuit kan. Hij zegt dat zwarte piet over een paar jaar verdwijnt. Dan denk ik: nee, dat is te makkelijk, het moet nú gebeuren. Onze sinterklaastraditie, en het racisme dat daaraan vast kleeft, zit diep geworteld in onze samenleving.
Als klein meisje, ik was 3, zat ik een keertje in bad met een sponsje mijn huid af te boenen. Ik dacht: als ik maar lang genoeg wrijf, gaat die kleur er vast vanaf. Die dag hadden kindjes op de peuterspeelzaal me gevraagd of ik wel in bad ging. En ze noemden me 'zwarte piet'. Dat had me zó geraakt."
Ik wilde wit zijn
"Als tiener wilde ik ontzettend graag een witte huid hebben. Op mijn zestiende kocht ik gekleurde lenzen, zodat ik blauwe ogen had.
Heel lang zag ik het zelf niet hoe racistisch zwarte piet is. Sterker nog, ik heb mijn puberteit zelf een keertje zwarte piet gespeeld. Ik had me er zelf voor opgegeven. Leek me leuk. Nu schaam ik me ervoor.
Ogen geopend
"Mijn ogen gingen open toen ik in Amerika was en iemand vroeg hoe dat nou zat, met dat feest met black face. Ik ben erover gaan lezen, en kwam erachter dat die term een theatervorm omschrijft waarbij zwarte schmink werd gebruikt om zwarte mensen te kleineren. Toen dacht ik: wow, dat wij daar een kinderfeest omheen gebouwd hebben! Beschamend.
Maar het hek ging pas van de dam toen we er in Nederland openlijk, en ook in de media, over gingen spreken. Toen de demonstraties kwamen.
Nu Rutte zich heeft uitgesproken, is het tijd voor de volgende stap. De overheid moet sterker gaan staan en zeggen: we zijn met z'n allen de mist in gegaan. We hebben niet gezien dat onze tradities kwetsend zijn en we moeten dat nu met z'n allen gaan veranderen. Zolang dat niet gebeurt, sta ik in december gewoon weer te demonstreren."
Linda Nooitmeer (45) is geboren in Suriname:
"Om heel eerlijk te zijn: die uitspraak van Rutte kwam als een verrassing. Ik had het niet verwacht. Ik vind het wel premier-waardig, vooral als je kijkt naar de multi-etnische samenleving waar hij leiding over heeft.
En ja, tuurlijk: ik had het wel liever in 2013 gehoord, toen de publieke discussie oplaaide, maar het is goed dat hij in gesprek is gegaan met mensen met Afrikaanse roots."
Enthousiast, maar kritisch
"Ik ben wel kritisch en vraag me af: hoe nu verder? Je kan dit roepen, als leider van een land, maar er gaat niet vanzelf iets veranderen omdat de premier iets zegt.
En er moet écht iets veranderen, in het beleid, in onze manier van denken, in hoe we omgaan met ons slavernijverleden. In onze tradities. Ik heb heel lang in een bedrijf gewerkt waar van november tot en met december zwartepietslingers hingen. Heel confronterend. Zwarte piet is een karikatuur van een zwarte man, die wordt onderworpen aan de grilligheid van de omgeving en van zijn 'witte baas'. Net zoals in de tijd van de slavernij."
Saai en gevoelig
Als er zwartepietgrappen worden gemaakt en je spreekt je er als zwarte persoon tegen uit, dan ben je een zeur. Terwijl het écht heel gevoelig ligt, het raakt je in je integriteit. Mijn betovergrootouders moesten tegen hun wil werken op de plantages. Mijn betovergrootvader koos bij de afschaffing van de trans-Atlantische slavernij in 1863 de achternaam 'Nooitmeer', zodat zijn nazaten niet in slavernij zouden leven en er ook alles voor zouden doen om dat te voorkomen.
We zijn er nog lang niet. Rutte is van gedachten veranderd, maar heel veel mensen denken nog steeds hetzelfde over zwarte piet. Het laat zien hoe belangrijk het is dat zwarte mensen hun verhaal blijven doen, dat we ons slavernijverleden erkennen, én dat we met z'n allen, wat je huidskleur ook is, de dialoog met elkaar moeten aangaan."
Kan het sinterklaasfeest echt veranderen?
Ineke Strouken, traditiedeskundige, zegt dat tradities per definitie veranderen, omdat ze 'dynamisch erfgoed' zijn. "Als je niets aan tradities verandert, dan verdwijnen ze gewoon", vertelt ze tegen RTL Nieuws. "Het is iets dat van generatie op generatie gaat."
Daarmee krijgt de nieuwe generatie de kans om een nieuwe invulling te geven aan een bestaande traditie. Volgens Strouken is ons sinterklaasfeest juist 'een heel goed voorbeeld' van hoe een feest kan veranderen. "Vroeger was Sinterklaas bijvoorbeeld heel erg een boeman, iemand die kinderen straf geeft. Dat is nu niet meer."
Heidense kerstman
Het gaat snel, erkent ze. Het protest en de drang naar verandering is bij een kleine groep begonnen, maar wordt steeds groter. Het is niet de eerste keer dat een traditie schuurt. "Toen de Kerstman naar Nederland kwam, waren wij daar echt heel erg op tegen. Die kwam vanuit Duitsland en wij vonden het heidens."
Humprey Lamur (86) is gepensioneerd hoogleraar antropologie. Hij woont vanaf zijn zestiende in Amsterdam:
"Ik kwam in 1951 naar Nederland. De afgelopen maanden hebben drie journalisten aan me gevraagd: 'U bent zwart, hoe wás het, in die tijd?' Toen ben ik gaan nadenken. En ik moest de hele tijd eerlijk zeggen: ik heb er toen eigenlijk niet zo veel van gemerkt. Ik weet nog dat ik de enige zwarte leerling was op het Hervormd Lyceum in Amsterdam. Maar niemand stond daarbij stil, zowel ik niet als de docenten en mijn medeklasgenoten.
Steeds meer aandacht
"Laatst heb ik, omdat ik een beetje begon te twijfelen aan mijn eigen ervaringen, een studiegenoot van toen gebeld. Ik zei: ‘Anneke, hoe was het toen die tijd, werd ik gediscrimineerd?’ Ze antwoordde ook dat dat gewoon toen niet speelde.
Ik denk dat het goed is dat Rutte zich op deze manier uitspreekt, vanuit de maatschappelijke situatie en het feit dat steeds meer zwarte mensen problemen hebben met zwarte piet. Ik denk dat er de afgelopen jaren veel meer aandacht is gekomen voor racisme, mensen spreken zich meer uit, ook in de media."
"Ik ben nog nooit 'zwarte piet' genoemd, ik heb zelf persoonlijk nog nooit iets negatiefs meegemaakt in die zin, maar als ik van anderen hoor dat dat wel gebeurt, dan denk ik: dat is niet goed. Mensen die zwarte piet aan slavernij koppelen, hebben gelijk – vanwege de zwarte huidskleur, de rode lippen, de oorbellen. Dát vind ik zeer kwalijk en kwetsend."
Let op je woorden
Net zoals dat ik het woord 'zwart' soms in een negatieve context kwetsend vind. Als we het hebben over de 'zwartste bladzijden uit onze geschiedenis', dan denk ik: gebruik gewoon het woord 'negatief'. Want 'zwart' en 'negatief' zijn niet dezelfde dingen. Laten we daar met z’n allen op letten."
